Ο παραδοσιακός οικισμός, που ιδρύθηκε το 15ο αιώνα και διαδραμάτισε σταδιακά σημαντικό ρόλο ως διαμετακομιστικό κέντρο στο εσωτερικό του νησιού, εντυπωσιάζει τους επισκέπτες με τη γνήσια κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική του, τις παλαιές εκκλησίες (κυρίως, 17ου αιώνα), τα γραφικά σοκάκια, τον πλακόστρωτο πεζόδρομο και την πλατεία με το μνημείο ηρώων αγωνιστών.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εκκλησία της Αγίας Τριάδας, που χρονολογείται από το 1830. Χτισμένη με παριανό μάρμαρο, έχει μνημειακή πρόσοψη και ιδιότυπα καμπαναριά (1895). Στο εσωτερικό της φυλάσσονται αξιόλογες εικόνες.
Στο Λαογραφικό Μουσείο εκτίθενται αντικείμενα καθημερινής χρήσης, που προέρχονται από δωρεές κατοίκων του χωριού και χρονολογούνται στις αρχές του 20ού αιώνα.
Στους λόφους γύρω από τις Λεύκες υψώνονται ανεμόμυλοι, ενώ στην ευρύτερη περιοχή βρίσκονται σημαντικά θρησκευτικά μνημεία, που αξίζουν την προσοχή των προσκυνητών:
- Σε απόσταση 2,5 χλμ ΝΔ, η μονή του Αγίου Ιωάννη Καπαρού. Η μονή, που σύμφωνα με μια εκδοχή ιδρύθηκε το 10ο αιώνα, ανακαινίστηκε το 1646. Κερασιές, μηλιές, καρυδιές, βυσσινιές, ροδακινιές, ροδιές, αχλαδιές, λεμονιές, πορτοκαλιές και αμπέλια συνθέτουν το όμορφο φυσικό περιβάλλον.
- Σε απόσταση 2,5 χλμ ΝΑ, η μονή της Αγίας Κυριακής, με αξιόλογο τέμπλο και μαρμάρινο άμβωνα, μετόχι της μονής του Αγίου Γεωργίου Λαγκάδας.
- Σε απόσταση 3,5 χλμ ΒΑ, η μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου (17ος αιώνας).
Εξάλλου, οι Λεύκες αποτελούν τον πλησιέστερο οικισμό στην κορυφή των Αγίων Πάντων, την ψηλότερη της Πάρου (755 μ.). Εκεί είναι χτισμένη η ομώνυμη εκκλησία, που χαρίζει μοναδική, πανοραμική θέα στους λάτρεις του κυκλαδίτικου τοπίου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στις 23 Ιουνίου αναβιώνει στις Λεύκες το έθιμο του κλήδονα, ενώ στις 29 Αυγούστου πραγματοποιείται το πανηγύρι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου.
Τέλος, το πρώτο Σάββατο μετά το Δεκαπενταύγουστο πραγματοποιείται στις Λεύκες η «Γιορτή του Καράβολα», λαϊκό πανηγύρι στο οποίο έχουν την τιμητική τους οι «καραβόλοι» (τα σαλιγκάρια κατά τους Παριανούς), συνοδεία ασφαλώς και άλλων εξαίρετων παριανών γεύσεων, νησιώτικων τραγουδιών και χορών.
Από το αφιέρωμα στις Λεύκες του Good Life
