Λοίμωξη νεφρού: Τι είναι και τι πρέπει να γνωρίζετε
Χιλιάδες άνθρωποι παθαίνουν κάθε χρόνο λοίμωξη νεφρού (ή πυελονεφρίτιδα), που συνήθως προκαλείται από βακτήρια τα οποία πρώτα είχαν μολύνει το κατώτερο ουροποιητικό προκαλώντας ουρολοίμωξη.
Τι είναι όμως η λοίμωξη νεφρού και πόσο σοβαρή είναι; Ο Χειρουργός-Ουρολόγος δρ Ηρακλής Πούλιας, τ. πρόεδρος της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας και τ. διευθυντής της Ουρολογικής Κλινικής του Κοργιαλένειου-Μπενάκειου Νοσοκομείου ΕΕΣ εξηγεί τι ακριβώς σημαίνει απαντώντας στα βασικότερα ερωτήματα:
Τι είναι η λοίμωξη νεφρού;
Η λοίμωξη νεφρού (πυελονεφρίτιδα) είναι μία μορφή εμπύρετης ουρολοίμωξης. Συνήθως (στο 90% των περιπτώσεων) προκαλείται από βακτήρια, κυρίως από το κολοβακτηρίδιο (e.coli) που υπάρχει στο έντερο των ανθρώπων.
Τα βακτήρια μολύνουν πρώτα την ουροδόχο κύστη. Αν η μόλυνση αυτή δεν αντιμετωπιστεί άμεσα, υπάρχει κίνδυνος να «μετακινηθούν» τα μικρόβια προς τα πάνω, προς τον ένα ή και τους δύο νεφρούς.
Πόσο συχνή είναι η πυελονεφρίτιδα;
Υπολογίζεται ότι σε ετήσια βάση σχεδόν 150 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο εκδηλώνουν ουρολοιμώξεις. Στο 90% των περιπτώσεων είναι ανιούσες, δηλαδή τα μικρόβια μεταφέρονται από την ουρήθρα προς τους νεφρούς. Ωστόσο ο οργανισμός διαθέτει σημαντικούς αμυντικούς μηχανισμούς με τους οποίους τα απωθεί και αποτρέπει την εγκατάσταση μιας οξείας λοίμωξης. Έτσι, υπολογίζεται ότι τελικά η επίπτωση της οξείας πυελονεφρίτιδας είναι 9-11 περιστατικά ανά 10.000 άτομα του πληθυσμού.
Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για πυελονεφρίτιδα;
Πολλοί παράγοντες αυξάνουν τις πιθανότητες εκδήλωσής της, με πρώτον το φύλο. Οι γυναίκες κινδυνεύουν πολύ περισσότερο από τους άνδρες, δεδομένου ότι παθαίνουν πολύ συχνότερα ουρολοιμώξεις. Υπολογίζεται ότι τα κρούσματα οξείας πυελονεφρίτιδας στις γυναίκες είναι τουλάχιστον τετραπλάσια απ’ ό,τι στους άνδρες.
Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι το να έχει κάποιος ενεργό ουρολοίμωξη ή να την είχε κατά τους τελευταίους 12 μήνες, η εγκυμοσύνη, η νεφρολιθίαση, η στένωση της ουρήθρας, η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη, ο σακχαρώδης διαβήτης, η ανοσοκαταστολή, η κατακράτηση ούρων κ.λπ.
Η εποχή του χρόνου επίσης παίζει ρόλο. Το καλοκαίρι ο κίνδυνος για ουρολοίμωξη αυξάνεται ραγδαία, λόγω της αυξημένης εφίδρωσης και της αφυδάτωσης που επιφέρει, όταν δεν γίνεται επαρκής αναπλήρωση των υγρών που αποβάλλει ο οργανισμός. Η αφυδάτωση οδηγεί σε μειωμένη παραγωγή ούρων τα οποία παραμένουν επί περισσότερες ώρες στην ουροδόχο κύστη. Έτσι δίνεται η ευκαιρία στα βακτήρια που υπάρχουν σε αυτήν να πολλαπλασιαστούν.
Ποια συμπτώματα είναι ύποπτα για πυελονεφρίτιδα;
Τα συμπτώματα διαφέρουν αναλόγως με την ηλικία. Τα μικρά παιδιά (κάτω των 2 ετών) μπορεί να έχουν μόνο υψηλό πυρετό. Οι ενήλικες άνω των 65 ετών μπορεί να έχουν μόνο νοητικές εκδηλώσεις (π.χ. νοητική σύγχυση, παραισθήσεις, «μπερδεμένη» ομιλία).
Τα τυπικά συμπτώματα της πυελονεφρίτιδας είναι ρίγη, πυρετός (πάνω από 38 βαθμούς Κελσίου), πόνος (στη μέση, στο πλάι του σώματος ή τη βουβωνική χώρα), ναυτία, έμετος και συχνουρία.
Επιπλέον, η ούρηση μπορεί να είναι ενοχλητική ή επώδυνη και τα ούρα να είναι «θολά», σκουρόχρωμα, με ίχνη αίματος ή με δυσάρεστη οσμή. Οι ασθενείς μπορεί επίσης να αισθάνονται αδυναμία.
Τι πρέπει να κάνει ένας ασθενής με ύποπτα συμπτώματα;
Να επικοινωνήσει αμέσως με τον ουρολόγο γιατρό. Η πυελονεφρίτιδα μερικές φορές εξελίσσεται ραγδαία, οδηγώντας στη σήψη (σηψαιμία). Η σήψη μπορεί να απειλήσει τη ζωή. Τα συμπτώματα της σήψης είναι πυρετός, ρίγη, γρήγορη αναπνοή, ταχυπαλμία, δερματικό εξάνθημα και νοητική σύγχυση.
Ο γιατρός θα συστήσει εργαστηριακές και απεικονιστικές εξετάσεις (λ.χ. γενική εξέταση αίματος και ούρων, καλλιέργεια ούρων και αντιβιόγραμμα, υπερηχογράφημα νεφρών και ουροδόχου κύστεως κ.λπ.), ώστε να τεθεί η διάγνωση και να αρχίσει αμέσως η ενδεδειγμένη θεραπεία.
Ποιες είναι οι επιπλοκές της πυελονεφρίτιδας;
Εάν η πυελονεφρίτιδα δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως και αποτελεσματικά ενδέχεται να οδηγήσει σε υπέρταση, χρόνια νεφρική νόσο ή ακόμα και νεφρική ανεπάρκεια. Οι επιπλοκές αυτές δεν είναι συχνές. Οι πιθανότητες, όμως, να συμβούν είναι λίγο αυξημένες στα άτομα που ήδη έχουν νεφρική νόσο ή δομικό πρόβλημα στο ουροποιητικό, καθώς και σε όσους έχουν επαναλαμβανόμενα επεισόδια πυελονεφρίτιδας.
Πώς αντιμετωπίζεται η πυελονεφρίτιδα;
Επειδή, όπως προαναφέρθηκε, κατά κανόνα προκαλείται από βακτήρια, ο γιατρός θα χορηγήσει αμέσως αντιβιοτική αγωγή. Αυτή συνήθως αρχίζει πριν βγουν τα αποτελέσματα από όλες τις εργαστηριακές εξετάσεις (η καλλιέργεια ούρων συνήθως χρειάζεται 1-2 μέρες για να βγει και δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο). Τα αντιβιοτικά καλύπτουν τα περισσότερα κοινά βακτήρια, αλλά μπορεί να χρειασθούν προσαρμογή αναλόγως με την πορεία του ασθενούς και τα ευρήματα στην καλλιέργεια.
Τα αντιβιοτικά συνήθως χορηγούνται από το στόμα. Ωστόσο μπορεί να απαιτηθεί και ενδοφλέβια χορήγηση (π.χ. στα επείγοντα του νοσοκομείου ή μετά από εισαγωγή). Αν η αιτία της πυελονεφρίτιδας είναι κάποιος λίθος στο νεφρό ή καλοήθης υπερπλασία του προστάτη που αποφράσσει την ουροποιητική οδό, μπορεί να απαιτηθεί πιο επεμβατική θεραπεία.
Τι πρέπει να προσέξουν οι ασθενείς;
Τρία είναι τα κρίσιμα σημεία όταν κάποιος έχει πυελονεφρίτιδα. Το πρώτο είναι να πίνει πολλά υγρά για να παράγει ο οργανισμός του άφθονα ούρα και να απομακρύνονται από το ουροποιητικό τα βακτήρια. Στους περισσότερους ασθενείς συνιστώνται τουλάχιστον 2 λίτρα υγρών την ημέρα. Αν όμως έχουν πυρετό ή έχουν αυξημένη εφίδρωση (π.χ. το καλοκαίρι), θα χρειαστούν περισσότερα. Ωστόσο την ποσότητα θα καθορίσει ο θεράπων ιατρός κάθε ασθενούς ξεχωριστά.
Το δεύτερο κρίσιμο σημείο είναι να μην διακόψουν πρόωρα την αγωγή τους. Ακόμα κι αν υποχωρήσουν τα συμπτώματά τους, πρέπει να πάρουν τα φάρμακα όπως συνέστησε ο γιατρός, εκτός κι αν αλλάξει εκείνος τις οδηγίες του.
Τέλος, μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας ο ιατρός συχνά συνιστά πρόσθετες αναλύσεις ούρων για να βεβαιωθεί ότι η πυελονεφρίτιδα έχει υποχωρήσει πλήρως. Είναι σημαντικό οι ασθενείς να κάνουν αυτές τις εξετάσεις και να κάνουν ό,τι συστήσει ο γιατρός τους.
