Ανησυχητική αύξηση τοπικών εξαφανίσεων θαλασσίων ειδών
Πρόσφατη μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο Τμήμα Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών του Πανεπιστήμιου Αιγαίου αναδεικνύει μια ανησυχητική τάση αυξανόμενων τοπικών εξαφανίσεων θαλασσίων ειδών παγκοσμίως. Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Regional Environmental Change, αποκαλύπτοντας πως πάνω από 700 διαφορετικά θαλάσσια είδη έχουν υποφέρει τοπικές εξαφανίσεις, υπογραμμίζοντας την επείγουσα ανάγκη για την ενίσχυση της προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας.
«Αυτή την στιγμή παρατηρούμε πρωτοφανείς αλλαγές στην βιοποικιλότητα της Μεσογείου. Το γεγονός αυτό μας ώθησε να ερευνήσουμε τις τοπικές εξαφανίσεις θαλασσίων ειδών παγκοσμίως» αναφέρει ο Δρ. Στέλιος Κατσανεβάκης Καθηγητής Θαλάσσιας Οικολογίας και Βιοποικιλότητας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
Η μελέτη η οποία υλοποιήθηκε από τον θαλάσσιο επιστήμονα Αθανάσιο Νικολάου υπό την επίβλεψη και καθοδήγηση του Δρ. Στέλιου Κατσανεβάκη, φανερώνει τα ιστορικά και αναδυόμενα ανθρωπογενή αίτια των θαλάσσιων εξαφανίσεων. Η υπερεκμετάλλευση αποτελούσε ιστορικά το κύριο αίτιο των θαλάσσιων τοπικών εξαφανίσεων, ωστόσο τα τελευταία χρόνια καταγράφεται μια δραματική αύξηση στις τοπικές εξαφανίσεις που αποδίδονται στην κλιματική αλλαγή, κρούοντας συναγερμό για βελτιωμένη διαχείριση και προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας. Ο μεγαλύτερος αριθμός εξαφανίσεων καταγράφηκε στον Εύκρατο Βόρειο Ατλαντικό, ιδιαίτερα στην Μεσόγειο, και στον Κεντρικό Ινδο-Ειρηνικό, υπογραμμίζοντας την γεωγραφική ανομοιογένεια της οικολογικής γνώσης και περιοχές με αυξημένες ανθρωπογενείς πιέσεις.
Οι περισσότερες εξαφανίσεις αναδείχθηκαν μέσω δεδομένων χαμηλής συμπερασματικής ισχύος, υποδεικνύοντας την ανεπάρκεια σε προγράμματα οικολογικής παρακολούθησης και αξιόπιστων αποδεικτικών στοιχειών σχετικά με τα αίτια των εξαφανίσεων. Τα κενά οικολογικής γνώσης είναι εξαιρετικά προβληματικά, καθώς οι εξαφανίσεις μπορεί να παραμείνουν απαρατήρητες και οι προσπάθειες προστασίας της βιοποικιλότητας να κατευθυνθούν προς την λάθος πορεία. Τα αποτελέσματα της μελέτης αποκαλύπτουν μοτίβα ως προς τις εξαφανίσεις των διαφορετικών ταξινομικών ομάδων και των διαφορετικών γεωγραφικών περιοχών, προσφέροντας σημαντικές πληροφορίες στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής που επιδιώκουν να αντιμετωπίσουν το μείζον ζήτημα της απώλειας της βιοποικιλότητας.
Πως μπορούμε να σταματήσουμε την απώλεια της βιοποικιλότητας
Για να φρενάρουμε την περεταίρω απώλεια της βιοποικιλότητας, η μελέτη υπογραμμίζει την ανάγκη για βελτιωμένα και μακροπρόθεσμα προγράμματα οικολογικής παρακολούθησης σε συνδυασμό με την απόκτηση πολυεπίπεδων αποδεικτικών στοιχείων μέσω πειραμάτων και παρατηρήσεων στο
πεδίο, που θα βοηθήσουν στην ανίχνευση αλλαγών της βιοποικιλότητας και θα βελτιώσουν την κατανόηση μας ως προς τα αίτια των εξαφανίσεων. Προηγμένα τεχνολογικά μέσα παρέχουν στους επιστήμονες νέες μεθόδους και χαμηλού κόστους εργαλεία τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την μελέτη των ανθρωπογενών πιέσεων στην θαλάσσια βιοποικιλότητα.
Ο αυξανόμενος αριθμός τοπικών εξαφανίσεων λόγω κλιματικής αλλαγής επιβάλλει την άμεση εφαρμογή στρατηγικών προσαρμοστικής διαχείρισης (adaptive management). Η κλιματική αλλαγή ενισχύει τις συσσωρευτικές ανθρωπογενείς πιέσεις στην βιοποικιλότητα, καθιστώντας τους στόχους προστασίας της βιοποικιλότητας δύσκολα επιτεύξιμους. Η συνεχής αξιολόγηση της κατάστασης της βιοποικιλότητας, ακολουθώντας τις αρχές της προσαρμοστικής διαχείρισης, είναι ένα κρίσιμο συστατικό για την επιτυχή προστασία της βιοποικιλότητας.
Επιπλέον, η μελέτη αποκαλύπτει πως ένας σημαντικός αριθμός τοπικών εξαφανίσεων εκτείνεται μεταξύ πολλαπλών χωρών, γεγονός που καταδεικνύει την άμεση ανάγκη για ένα βελτιωμένο σχεδιασμό προστασίας της βιοποικιλότητας, κάτω από ένα διασυνοριακό πλαίσιο. Η ενθάρρυνση της διεθνούς συνεργασίας και η ανάπτυξη συνεκτικών δικτύων προστατευόμενων θαλάσσιων περιοχών αποτελούν βασικά βήματα για την αποτελεσματική προστασία της βιοποικιλότητας.
Βασικές επισημάνσεις
- Οι θαλάσσιες τοπικές εξαφανίσεις αυξάνονται, με την κλιματική αλλαγή να αναδεικνύεται ως βασικό αίτιο των σύγχρονων εξαφανίσεων.
- Η μελέτη αυτή συγκεντρώνει την διαθέσιμη γνώση σχετικά με τις απώλειες της θαλάσσιας βιοποικιλότητας και παρέχει στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και στους επιστήμονες πληροφορίες για περιοχές υψηλού κινδύνου, ευάλωτα είδη και κενά γνώσης, βοηθώντας στην κατεύθυνση των κονδυλίων για οικολογική παρακολούθηση και προσπάθειες οικολογικής αποκατάστασης.
- Απαιτείται άμεση ενίσχυση της οικολογικής παρακολούθησης θαλασσίων ειδών και ενδιαιτημάτων, χρησιμοποιώντας σύγχρονα τεχνολογικά μέσα και καινοτόμα χαμηλού- κόστους εργαλεία.
- Η διεθνής συνεργασία είναι κρίσιμης σημασίας για τη βελτίωση του σχεδιασμού προστασίας της βιοποικιλότητας και την δημιουργία συνεκτικών δίκτυών προστατευόμενων περιοχών.
Αθανάσιος Νικολάου
Θαλάσσιος Επιστήμονας
Πανεπιστήμιο Αιγαίου
