Αντώνης Παγώνης, Πρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων Σαντορίνης: «Το κράτος οφείλει να επιστρέφει τα ανταποδοτικά τέλη με υποδομές στα νησιά»
Στα κρίσιμα ζητήματα υποδομών, του χωροταξικού και στην αναγκαιότητα στρατηγικού σχεδιασμού και συντονισμένων δράσεων για τη βελτίωση του τουριστικού προϊόντος για τη Σαντορίνη, αναφέρθηκε ο Πρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων Σαντορίνης Αντώνης Παγώνης. Μιλώντας στην Εφημερίδα «Κυκλαδική» επεσήμανε ότι, ενώ οι αφίξεις στο αεροδρόμιο παρουσιάζουν αύξηση, τα τουριστικά έσοδα έχουν μειωθεί κατά 10%.
Στην έλλειψη σύγχρονων υποδομών και τη μη ύπαρξη μακροπρόθεσμου σχεδιασμού απέδωσε ο πρόεδρος τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το νησί. Υπογράμμισε την ανάγκη για σημαντικά έργα, όπως νέοι δρόμοι, σύγχρονο λιμάνι, όπως επίσης και την ορθότερη διαχείριση των τουριστικών ροών ειδικά σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των κρουαζιερόπλοιων ώστε να μην δημιουργείται πρόσθετη πίεση στις υπάρχουσες υποδομές του νησιού.
Συνέντευξη στον Λάμπρο Δεμερτζή
Με αφορμή τα επίσημα στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν σχετικά με τη φετινή τουριστική σεζόν στη Σαντορίνη, ποιες είναι οι πρώτες σας σκέψεις για την επόμενη χρονιά όπου στρέφεται το ενδιαφέρον όλων των παραγόντων του τουρισμού;
Τα στοιχεία μπορούν να ερμηνευθούν διαφορετικά, ανάλογα με την οπτική γωνία του καθενός. Για παράδειγμα, το αεροδρόμιο δίνει μια μικρή αύξηση στις αφίξεις και είναι βέβαια πολύ θετικό. Όμως, το αεροδρόμιο της Σαντορίνης λειτουργεί ως κεντρικός κόμβος (hub ) για τις Κυκλάδες και δεν εξυπηρετεί αποκλειστικά τη Σαντορίνη. Εάν εξετάσουμε τα έσοδα που αφορούν το νησί, παρατηρούμε μια μείωση της τάξης του 10%. Το πιο ανησυχητικό, που πρέπει να εξετάσουμε όλοι, είναι η πτώση της κατά κεφαλήν δαπάνης στη χώρα μας τα τελευταία δύο χρόνια, τη στιγμή που οι ανταγωνιστές μας σημειώνουν αύξηση.
Πώς ερμηνεύετε αυτά τα δεδομένα και τι πρέπει να γίνει για να αντιστραφεί αυτή η κατάσταση;
Πρέπει να σταματήσουμε να μετράμε τον τουρισμό μόνο με αριθμούς αφίξεων και σαν κεφάλια. Παρά τις εντυπώσεις για συνεχόμενα ρεκόρ, τα έσοδα του 2019 δεν τα έχουμε φτάσει ακόμη. Τα έξοδα για πολλές επιχειρήσεις έχουν γίνει δυσβάσταχτα και αυτό δεν αφορά μόνο τη Σαντορίνη αλλά συνολικά τη χώρα μας.
Ως Ένωση Ξενοδόχων και επαγγελματίες του τουρισμού στη Σαντορίνη, πρέπει να αναγνωρίσουμε τα προβλήματά μας και να εστιάσουμε στις λύσεις. Χρειάζεται συλλογική προσπάθεια για να επαναφέρουμε το νησί στην κατάσταση που ήταν πριν τρία ή τέσσερα χρόνια – χωρίς αρνητική δημοσιότητα και πάντα με πρωτιές.
Υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις: το Υπουργείο Τουρισμού μιλά για πρωταθλητισμό, ενώ οι επαγγελματίες του κλάδου εκφράζουν ανησυχίες. Πού εντοπίζεται αυτή η διαφορά απόψεων;
Δεν είναι ζήτημα μεταξύ των επαγγελματιών και του Υπουργείου, αλλά μεταξύ του Υπουργείου και της ΕΛΣΤΑΤ, καθώς τα επίσημα στατιστικά της ΕΛΣΤΑΤ καταγράφουν μείωση 10% στα έσοδα. Είναι ξεκάθαρο πως ο τουρισμός είναι η κινητήρια δύναμη της ελληνικής οικονομίας και επηρεάζει το εμπορικό ισοζύγιο της χώρας.
Ο τουρισμός είναι αυτός που παράγει τη δύναμη στον πρωτογενή τομέα και δημιουργεί ισορροπία στο ισοζύγιο εισαγωγών -εξαγωγών.
Γιατί αν δεν υπήρχε ο τουρισμός και κάποιος αφαιρέσει από τους πίνακες τον τουρισμό, θα δει πόσο πραγματικά αντιστρέφονται οι ρόλοι. Εγώ θα πω αυτό : θα πρέπει ο καθένας να ερμηνεύει τα πράγματα από την τη δική του οπτική γωνία και να λέει αυτό που θα θέλει να πει. Πάντα το υπουργείο και ο εκάστοτε υπουργός θέλει να μιλάει για πρωταθλητισμό.
Όμως θα ξαναπώ το εξής : ο τουρισμός δεν είναι νούμερα. Πρέπει να δούμε όλοι ξεκάθαρα τι προβλήματα έχουμε και τι έργα υποδομής θέλουμε και να στοχεύσουμε σε ένα πλάνο.
Υπάρχουν αυτή τη στιγμή 2 νησιά, η Σαντορίνη και η Μύκονος, που έχουν πρόβλημα και βέβαια δεν είναι δυο τυχαία νησιά. Είναι πραγματικά τα διαμάντια πάνω στην κορώνα που λέγεται ελληνικός τουρισμός. Η πτώση στα τουριστικά έσοδα σε αυτά τα 2 νησιά, θα επηρεάσει και συνολικά τη χώρα. Για αυτό και άνθρωποι οι οποίοι ασχολούνται με το συνδικαλισμό, όπως ο Αλέξανδρος Βασιλικός, Πρόεδρος του ΞΕΕ, όπως ο Γιάννης Χατζής, Πρόεδρος της ΠΟΞ έχουν τοποθετηθεί ξεκάθαρα ότι άμεσα πρέπει να ικανοποιηθεί το αίτημα που έχουμε θέσει ως Ένωση Ξενοδόχων Σαντορίνης, δηλαδή να υπάρξει συντονισμός και στρατηγικός σχεδιασμός σε αυτά τα νησιά, με πλάνο δεκαετίας .
Συμφωνείτε με την άποψη της ποιοτικής αναβάθμισης του τουρισμού, που σημαίνει και περιορισμό στη δημιουργία νέων κλινών στο νησί;
Από πότε ο καλός πελάτης δεν θέλει να πηγαίνει κάπου που έχει πολύ κόσμο; Για να μιλήσουμε με νούμερα, το Παρίσι για παράδειγμα, έχει μέση διανυκτέρευση το δωμάτιο 375€ και έχει τον μισό τουρισμό από αυτόν της Ελλάδας. Άρα αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να στοχεύουμε στα πραγματικά μας προβλήματα.
Στη Σαντορίνη, οι υποδομές μας είναι ανεπαρκείς και απαρχαιωμένες.
Η έλλειψη αυτών των έργων υποδομής δίνουν το δικαίωμα σε κάποιους ανθρώπους να μιλάνε για υπερτουρισμό. Η κακή οργάνωση δίνει το βήμα σε κάποιους ανθρώπους να μιλάνε για κορεσμό και υπερτουρισμό. Επομένως, ο κακός σχεδιασμός και η έλλειψη έργων υποδομής ευθύνονται για τις δυσλειτουργίες.
Ποια είναι η θέση της Ένωσης Ξενοδόχων Σαντορίνης σχετικά με το ειδικό χωροταξικό και τα κριτήρια που τίθενται για τη Σαντορίνη και τη Μύκονο;
Η άποψή μας από το 2020 παραμένει αμετάβλητη. Έχουμε πει ότι, εφόσον υπάρχει παύση εργασιών – και αυτό είναι σωστό μέχρι να ολοκληρωθεί το ειδικό χωροταξικό – αυτή η παύση πρέπει να ισχύει για όλους, όχι μόνο για τα ξενοδοχεία.
Και αυτό διότι την ίδια στιγμή μπορεί κάποιος να πάρει άδεια για να χτίσει ένα σπίτι, να αλλάξει τη χρήση του και να το μετατρέψει σε κατάλυμα βραχυχρόνιας μίσθωσης. Αυτό δημιουργεί έναν αθέμιτο ανταγωνισμό. «Οι αντίπαλοί μας», όπως το θέτω σε εισαγωγικά, δημιουργούν νέες κλίνες μέσω αυτής της διαδικασίας, ενώ τα ξενοδοχεία δεν προσθέτουν κλίνες. Ας είμαστε ξεκάθαροι σε αυτό το ζήτημα.
Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα που επιβαρύνει τον πλανήτη – και κατ’ επέκταση τη Σαντορίνη – προέρχεται κυρίως από σπίτια που έχουν σχεδιαστεί για κατοικία και στη συνέχεια χρησιμοποιούνται για βραχυχρόνια μίσθωση. Τα ξενοδοχεία, αντιθέτως, λειτουργούν με μελέτες ηλεκτροφωτισμού, ύδρευσης και αποχέτευσης που πληρούν συγκεκριμένες προδιαγραφές.
Εμείς θέτουμε το αυτονόητο: γιατί 40 στρέμματα στη Σαντορίνη και 30 στη Μύκονο; Υπάρχει κάποια συγκεκριμένη αιτιολόγηση; Γιατί οι ρυθμίσεις αυτές αφορούν συγκεκριμένες περιοχές και όχι όλη τη Σαντορίνη; Και γιατί να είναι 40 στρέμματα και όχι, για παράδειγμα, 100; Παράλληλα, θεωρούμε απαραίτητο να τεθεί ένα όριο. Δεν μπορεί να επιτρέπεται σε κάποιον να υποβάλλει στρατηγική επένδυση και να χτίζει 500 κλίνες χωρίς περιορισμούς.
Θέλουμε να είμαστε ξεκάθαροι: δεν επιθυμούμε μια Σαντορίνη τσιμεντοποιημένη. Ήμασταν οι πρώτοι που μιλήσαμε για την προστασία του πρωτογενούς τομέα. Η Σαντορίνη δεν μπορεί να είναι ολοκληρωμένος προορισμός εάν δεν προστατευθεί αυτός ο τομέας. Και ο πρωτογενής τομέας δεν είναι μόνο το κρασί· είναι και η φάβα, είναι και το ντοματάκι της Σαντορίνης, τα οποία κινδυνεύουν να εξαφανιστούν.
Ενδεικτικά, φέτος – σύμφωνα με στοιχεία της Ένωσης – συλλέχθηκαν μόλις 25 τόνοι ντομάτας. Με αυτούς τους ρυθμούς, πόσα χρόνια απομένουν μέχρι να εξαφανιστεί εντελώς το ντοματάκι της Σαντορίνης; Βέβαια, η μείωση αυτή δεν οφείλεται αποκλειστικά στην τουριστική ανάπτυξη και την οικοδομική δραστηριότητα. Φέτος είχαμε έντονες ξηρασίες σε ολόκληρη τη χώρα, γεγονός που επίσης συνέβαλε στην κατάσταση.
Με το νέο ειδικό χωροταξικό, ποιες θα είναι οι επιπτώσεις στην αγορά οικοπέδων στη Σαντορίνη;
Με τις νέες απαιτήσεις αυξάνεται υπερβολικά το κόστος. Ποιος Σαντορινιός θα μπορέσει να αγοράσει 10 στρέμματα με 25 μέτρα πρόσοψη σε κύρια οδό; Πρόκειται για οικόπεδο που το λιγότερο κοστίζει 500-600 χιλιάδες ευρώ. Πόσοι άνθρωποι έχουν ενάμιση και 2 εκατομμύρια να ξοδέψουν για να φτιάξουν ένα σπίτι;
Θεωρείτε ότι θα μπορούσε να εφαρμοστεί στη Σαντορίνη μια στρατηγική αντίστοιχη με άλλες «τουριστικά ανταγωνιστικές» χώρες της Ευρώπης για την αντιμετώπιση της άναρχης δόμησης και ποιος ο ρόλος της κυβέρνησης σε αυτό;
Επειδή, δυστυχώς, στη χώρα μας στρατηγικός σχεδιασμός δεν υπήρξε ποτέ σε τίποτα, είναι απαραίτητο η βαριά μας βιομηχανία, ο τουρισμός, να αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα στην ατζέντα της εκάστοτε κυβέρνησης. Θα σας πω το εξής: Υπάρχουν πρακτικές που εφαρμόζουν οι Ισπανοί φίλοι μας με τις οποίες συμφωνώ. Για παράδειγμα, στη Μαγιόρκα αντιμετώπισαν το πρόβλημα της άναρχης δόμησης. Γκρέμισαν ακίνητα που βρίσκονταν σε λάθος σημεία. Πώς το έκαναν; Το κράτος αποζημίωσε τον κάθε ξενοδόχο ή ιδιοκτήτη καταστήματος ή σπιτιού και στη συνέχεια προχώρησε στην κατεδάφιση. Εμείς, όμως, είμαστε έτοιμοι να κάνουμε κάτι αντίστοιχο;
Το ειδικό χωροταξικό, κατά την άποψή μου, έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί χθες. Αυτή τη στιγμή, σε όλα τα νησιά μας επικρατεί άναρχη δόμηση. Ας σημειώσουμε ότι η συζήτηση για το ειδικό χωροταξικό ξεκίνησε το 1992 και, ακόμα και σήμερα, δεν έχει ολοκληρωθεί.
Είναι αναγκαίο να δούμε συνολικά το καλό και το κακό της Σαντορίνης. Δεν υποστηρίζω ότι πρέπει να προστεθούν άλλες 5.000 κλίνες στη Σαντορίνη. Δεν είμαι ειδικός για να το κρίνω αυτό. Ωστόσο, πρέπει να αναρωτηθούμε: γιατί τα συγκεκριμένα μέτρα εφαρμόζονται μόνο σε συγκεκριμένες περιοχές; Ποια είναι η λογική πίσω από τα όρια που έχουν τεθεί; Οι μελετητές οφείλουν να μας εξηγήσουν και να απαντήσουν στις απορίες μας.
Επιπλέον, πρέπει να αντιμετωπιστεί το οικιστικό ζήτημα. Ένας άνθρωπος που θέλει να χτίσει ένα σπίτι για τον εαυτό του ή για το παιδί του, θα αντιμετωπίσει δυσβάστακτο κόστος, το ακίνητο δεν θα μπορεί να αξιοποιηθεί. Προτείνω, επίσης, να κλείσουν οι οικισμοί σε όλες τις περιοχές της Σαντορίνης και, όπου είναι απαραίτητο, να επεκταθούν αυστηρά για οικιστικούς λόγους.
Κατά τη διάρκεια του Συμβουλίου Προέδρων έκανα μια τοποθέτηση και επανέρχομαι σε αυτή την κουβέντα μαζί σας. Ανέφερα ότι η Σαντορίνη και τα νησιά που έχουν μεγάλη σημασία για τον ελληνικό τουρισμό χρειάζονται στρατηγικό σχεδιασμό δεκαετίας, με προβολή και ολοκληρωμένες παρεμβάσεις, όπως κάνουν οι Ιταλοί και οι Ισπανοί ανταγωνιστές μας.
Η Ισπανία και η Ιταλία διαθέτουν τεράστια budget για διαφήμιση. Όταν, για παράδειγμα, η Σαντορίνη διαθέτει 200 ή 300 χιλιάδες ευρώ μέσω της Τουριστικής Επιτροπής, ενώ το Amalfi στην Ιταλία διαθέτει 3 ή 4 εκατομμύρια ευρώ, δεν είναι εύκολο να τους ανταγωνιστούμε. Όσο ικανοί και να είναι οι επιχειρηματίες δεν μπορούν να διαφημίσουν το ίδιο έναν προορισμό έχοντας τόσο μικρότερο προϋπολογισμό.
Τέλος, το κράτος οφείλει να επιστρέφει ανταποδοτικά τέλη στον τουρισμό, που συνεισφέρει στην οικονομία της χώρας με υπέρογκα ποσά. Αυτά τα ανταποδοτικά δεν πρέπει να περιορίζονται στη διαφήμιση. Πρέπει να επενδύονται στην εκπαίδευση, στην εξέλιξη των υποδομών και σε άλλα κρίσιμα σημεία που θα διασφαλίσουν τη βιωσιμότητα και την ανάπτυξη του τουρισμού.
Αν θέλουμε έναν διαφορετικό τουρισμό, αν στοχεύουμε στον υψηλού επιπέδου επισκέπτη που δαπανά σημαντικά ποσά, γιατί παρέχουμε στο νησί αυτές τις υποδομές; Γνωρίζουμε τι σημαίνει υψηλή ποιότητα, αλλά προφανώς το νησί δεν διαθέτει επαρκές λιμάνι, δεν διαθέτει μαρίνα, χρειάζονται νέοι δρόμοι και γενικά απαιτούνται πολλές ακόμα παρεμβάσεις. Είναι εφικτός ο στρατηγικός σχεδιασμός για τα επόμενα δέκα χρόνια;
Τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Ο πρωθυπουργός, από το μπαλκόνι της Σαντορίνης το 2020, μίλησε για έναν στρατηγικό σχεδιασμό δεκαετίας, ο οποίος δεν αφορά μόνο τον τουρισμό, αλλά συνολικά το νησί, τις υποδομές του, την αρχιτεκτονική του, και το πώς θα διαμορφωθεί από την αρχή μέχρι το τέλος. Επομένως, εμείς οι Σαντορινιοί είμαστε υποχρεωμένοι να διεκδικήσουμε αυτό που ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός.
Σχετικά με το ζήτημα του υψηλού τουρισμού, θεωρώ ότι στη Σαντορίνη έχουμε αρκετά μεγάλο αριθμό επισκεπτών υψηλής αγοραστικής δύναμης. Στη Σαντορίνη, η μέση δαπάνη ανά διανυκτέρευση είναι διπλάσια από αυτή της Αθήνας και διπλάσια και κάτι από τη Ρόδο. Συνεπώς, δεν μπορούμε να πούμε ότι έχουμε “φτηνούς” πελάτες. Το ζήτημα είναι πώς θα προσελκύσουμε ακόμα περισσότερους υψηλού επιπέδου επισκέπτες.
Ωστόσο, με τα εργαλεία που διαθέτουμε αυτή τη στιγμή, δεν μπορούμε να καλύψουμε τα προβλήματα στις υποδομές. Το φαινόμενο του υπερτουρισμού, κατά τη γνώμη μου, μοιάζει με ένα “χαλί” που για χρόνια κάλυπτε τις αδυναμίες των υποδομών. Σήμερα, αυτό το χαλί είναι πια τόσο μικρό που δεν μπορεί να τις καλύψει. Και κάποιοι χρησιμοποίησαν τη λέξη “υπερτουρισμός” ως λύση για να δικαιολογήσουν τα προβλήματά τους.
Επιπλέον, η κακή οργάνωση με τη διαχείριση των κρουαζιερόπλοιων, που καταφθάνουν συνεχόμενα και δεν μπαίνουν σε μία ροή, δεν είναι ευθύνη του επισκέπτη που επιλέγει να επισκεφθεί τη Σαντορίνη και να μας τιμήσει.
Εμείς φταίμε που δεν έχουμε μία σειρά και που έχουμε απαρχαιωμένες υποδομές στο νησί και γενικά στις Κυκλάδες.
Ποιο είναι το επίπεδο συνεργασίας σας με τον Δήμο για την αντιμετώπιση των προβλημάτων του νησιού;
Όταν εμείς κερδίσαμε τις εκλογές εκείνη την περίοδο ανέλαβε και η νέα δημοτική αρχή του κ. Ζώρζου. Έχουμε αναπτύξει μια συνεργασία βασισμένη στον αμοιβαίο σεβασμό, όπου ο ένας υποστηρίζει τον άλλον και μας δίνεται χώρος σε ό,τι αφορά αντικείμενο της αρμοδιότητάς μας .
Καταθέσαμε προτάσεις, από τις οποίες κάποιες έγιναν αποδεκτές και κάποιες όχι. Ωστόσο, διατηρούμε τακτική επικοινωνία και ως Πρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων συναντώ τον Δήμαρχο και στελέχη του Δήμου μία φορά την εβδομάδα. Αυτές οι συναντήσεις, πιστεύω, είναι εποικοδομητικές για το νησί μας, καθώς η λύση συχνά βρίσκεται μέσα από τις διαφωνίες, όχι απαραίτητα μέσα από τις συμφωνίες και τις περισσότερες φορές αυτές οι συναντήσεις είναι πραγματικά πολύ εποικοδομητικές.
Ως Ένωση Ξενοδόχων έχουμε προτείνει να αναλάβουμε συγκεκριμένες πρωτοβουλίες και θεωρούμε πως στο μέλλον θα μας δοθεί η ευκαιρία από τον Δήμο να διαδραματίσουμε πρωταγωνιστικό ρόλο. Εκτιμώ ότι η δημοτική αρχή επιθυμεί να συνεργάζεται στενά με ενεργά σωματεία και ενώσεις. Παράλληλα, πιστεύω ότι έχει αναγνωρίσει τα προβλήματα που υπάρχουν τόσο στην τουριστική προβολή όσο και γενικότερα στο νησί μας.
