Οι πρόσφατες αποφάσεις της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου και του Δημοτικού Συμβουλίου της Πάρου στο θέμα των αιολικών πάρκων στα νησιά μας, δημιούργησαν συζητήσεις και διαφωνίες σχετικά με τη θετική κατ’ αρχή θέση που πήραν τα όργανα της Αυτοδιοίκησης πάνω στον ρόλο που μπορούν να παίξουν τα θαλάσσια πλωτά πάρκα και συγκεκριμένα οι πλωτές ανεμογεννήτριες. Αποδεικνύεται έτσι ότι δεν είναι ακόμα γνωστές οι σχετικά πρόσφατες και ιδιαίτερα σημαντικές εξελίξεις στον συγκεκριμένο τομέα. Γι’ αυτό, αξίζει να γνωρίζουμε κάποια βασικά στοιχεία.
Κατ΄αρχήν, όσοι έχουν ταξιδέψει τα τελευταία χρόνια στις χώρες της Βόρειας Ευρώπης έχουν προσέξει τις εκατοντάδες Α/Γ που είναι εγκατεστημένες μέσα στη θάλασσα. Αυτό είναι αποτέλεσμα των αντιδράσεων των τοπικών κοινωνιών απέναντι στην καταστροφή του περιβάλλοντος και στην αρνητική επίδραση στην τοπική οικονομία που έχουν επιφέρει τα παραδοσιακά αιολικά πάρκα που τοποθετούνται στις βουνοκορφές και δεσπόζουν στον χώρο. Οι θαλάσσιες πακτωμένες Α/Γ, που έχουν τόσο πολύ διαδοθεί, τοποθετούνται μόνο σε θάλασσες με βάθος λιγότερο από 50 μ. και κοντά στις ακτές, ωστόσο και αυτό είναι ένα μειονέκτημα.
Γι’ αυτό η τελευταία γενιά των θαλάσσιων Α/Γ είναι πλωτές, επιπλέουν δηλαδή σαν σκάφη ή πλατφόρμες και είναι αγκυροβολημένες στον βυθό της θάλασσας. Στα πολλά πλεονεκτήματα τους συγκαταλέγονται η ευελιξία στην επιλογή της θέσης τους, όπως π.χ. πιο ανοιχτά για να μειώνεται η οπτική ρύπανση, να μην ενοχλούν θαλάσσιους δρόμους και να επωφελούνται από ισχυρότερους και πιο σταθερούς ανέμους. Πάνω απ’ όλα δεν χρειάζονται συνοδά έργα όπως η διάνοιξη δρόμων και το τσιμέντωμα μεγάλων εκτάσεων για τις βάσεις των Α/Γ, ενώ δεν υπάρχει θέμα αποκατάστασης ή μη αναστρεψιμότητας στο τέλος της περιόδου λειτουργίας τους.
Επιστημονική φαντασία ή πραγματικότητα;
Οι Νορβηγοί είναι οι πρωτοπόροι σ’ αυτό τον τομέα και η κρατική Equinor (πρώην Statoil) έχει ξεκινήσει με πιλοτικά προγράμματα πριν από πολλά χρόνια. Το πρώτο πλωτό ΑΠ το εγκατέστησε στη Σκωτία και λειτουργεί από το 2017 (Hywind Scotland, 30 MW). Το δεύτερο πλωτό ΑΠ (WindFloat Atlantic, 23 MW) στην Πορτογαλία λειτουργεί από το 2020 και είναι της Πορτογαλο-Ισπανικής κοινοπραξίας EDP Renewables και Repsol. Ένα μεγαλύτερο πλωτό ΑΠ είναι σχεδόν έτοιμο να λειτουργήσει το 2022 στη Νορβηγία, το Hywind Tampen (88 MW) της Equinor ενώ το TetraSpar της Shell, TEPCO και RWE έχει ήδη κατασκευαστεί στη Δανία και έχει εγκατασταθεί για δοκιμές στη Νορβηγία.
Παράλληλα, είκοσι άλλες επενδύσεις για πλωτά ΑΠ είναι σε προχωρημένο στάδιο ωρίμανσης, 15 από αυτά στη Γαλλία, στην Ιρλανδία καθώς και σε άλλες χώρες της Ευρώπης που σαφώς είναι η πιο προηγμένη σ’ αυτό τον τομέα. Μερικά είναι μεγάλης κλίμακας, π.χ. 200 και 500 MW. Ένα τέτοιο πλωτό ΑΠ μπορεί να αντικαταστήσει και όλα όσα έχουν ως τώρα αδειοδοτηθεί για την Πάρο, την Νάξο, την Άνδρο και την Τήνο και κατά των οποίων έχουμε εξάλλου ασκήσει προσφυγή στο ΣτΕ οι δήμοι και τα σωματεία των νησιών.
Αρχικά, οι πλωτές Α/Γ είχαν σημαντικά υψηλότερο κόστος αλλά αυτό συγκλίνει με τους πιο συμβατικούς τύπους και αναμένεται να έχει εξισωθεί ως το 2030. Αυτή η μεγάλη στροφή από τις σταθερές και μόνιμες Α/Γ, τόσο επίγειες όσο και θαλάσσιες, προς τα πλωτά ΑΠ, δεν είναι κάτι που το έχουν εκτιμήσει μόνο οι κυβερνήσεις και οι επενδυτές. Ο έγκριτος τύπος στην Ευρώπη τις έχει υποδεχθεί με ενθουσιασμό αναγνωρίζοντας τα μεγάλα τους πλεονεκτήματα, από τη συντηρητική Figaro στη Γαλλία («Πλωτές ανεμογεννήτριες: Η Γαλλία έχει ένα καλό χαρτί να παίξει») μέχρι την κεντροαριστερή Guardian στην Αγγλία («Οι πλωτές ανεμογεννήτριες θα μπορούσαν να ανοίξουν τεράστιες ωκεάνιες εκτάσεις για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας»).
Σε τι βάθος και τι απόσταση από τις ακτές;
Υπολογίζεται ότι με τις σημερινές τεχνολογίες είναι δυνατόν να εγκατασταθούν πλωτές Α/Γ σε θαλάσσιες περιοχές με βάθος μέχρι 1.000μ. Στην πράξη, η τεχνολογία που έχει ήδη εφαρμοστεί από την Equinor στα πλωτά αιολικά πάρκα Hywind μπορεί να χρησιμοποιηθεί μέχρι βάθος βυθού 800 μ. Στο Hywind Tampen οι πλωτές Α/Γ είναι αγκυροβολημένες σε βάθος 300 μ.
Ταυτόχρονα, πλωτά ΑΠ μπορούν να εγκατασταθούν σε μεγάλη απόσταση από τις ακτές εφ’ όσον είναι εφικτή η υποβρύχια διασύνδεση τους. Το WindFloat Atlantic είναι 20 χμ από την ακτή της Πορτογαλίας και αντίστοιχα το Hywind Tampen είναι 15 μίλια από την ακτή της Νορβηγίας.
Πλωτά αιολικά πάρκα στις ελληνικές θάλασσες;
Στα καθ’ ημάς, παρά το πλούσιο αιολικό δυναμικό των ελληνικών θαλασσών, η Ελλάδα δεν έχει ακόμα αναπτύξει θαλάσσια πλωτά ΑΠ. Πολλοί σωστά αναρωτιόνται αν οι συνθήκες του Αιγαίου ή του Ιονίου θα επιτρέψουν τη δημιουργία τους.
Η συγκεκριμένη τεχνολογία όμως είναι κατάλληλη για μεγάλα βάθη όπως αυτά των ελληνικών θαλασσών, ενώ έχει δοκιμαστεί σε πολύ πιο δύσκολες καιρικές συνθήκες στη Βόρεια Θάλασσα. Η πρώτη πλωτή Α/Γ που εγκαταστάθηκε το 2009 στη Νορβηγία άντεξε κύματα 11 μέτρων το 2010, κύματα 19 μέτρων το 2016 και ανέμους πάνω από 12 μποφόρ ενώ πουλήθηκε το 2019 με προοπτική αποδοτικής λειτουργίας για 10 ακόμα χρόνια!
Τις μεγάλες δυνατότητες του Αιγαίου και του Ιονίου τις έχει εκτιμήσει άλλωστε από το 2017 μία συστηματική μελέτη των διακεκριμένων ελληνικών ερευνητικών κέντρων (Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών, Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία, ΕΜΠ, κλπ). Συγκεκριμένα επενδυτικά σχέδια έχουν προταθεί από το 2019, ένα από τα οποία από την Equinor για το Νότιο Αιγαίο.
Επίσης το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχει κάνει γνωστό ότι έχει ξεκινήσει η προεργασία και σχεδιάζεται να πραγματοποιηθεί ο πρώτος πιλοτικός διαγωνισμός για την εγκατάσταση πλωτών ανεμογεννητριών στην Ελλάδα.
Τα οφέλη για τα νησιά μας
Τα πλωτά ΑΠ είναι πραγματικότητα στην Ευρώπη και μπορούν να προσφέρουν πολλά στη χώρα μας, αποτελώντας μία εναλλακτική πρόταση στις Α/Γ στο πλαίσιο μιας πράσινης πολιτικής, που θα προσελκύει επενδυτές και θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας, χωρίς να αλλοιώσει τον παραδοσιακό χαρακτήρα και τον τουρισμό των νησιών μας.
Έχουν το τεράστιο πλεονέκτημα ότι δεν έχουν καμία αρνητική επίπτωση στα νησιά και καμία επίπτωση τους στο θαλάσσιο χώρο δεν είναι μη αναστρέψιμη. Οι σχετικές ρυθμίσεις που προβλέπονται εξάλλου στο νέο θεσμικό πλαίσιο για τα πλωτά αιολικά πάρκα που προωθεί το ΥΠΕΝ, στηρίζονται σε τέσσερις άξονες θεμάτων που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν ώστε να ανοίξει ο δρόμος για την εγκατάσταση υπεράκτιων αιολικών δυναμικών στις ελληνικές θάλασσες. Συνεργασία μεταξύ όμορων κρατών, διασυνδέσεις, ρυθμιστικό πλαίσιο και υποδομές.
Γι’ αυτό οφείλουμε να διερευνήσουμε το θέμα σοβαρά, ρεαλιστικά και θαρραλέα, χωρίς να ξεχνάμε τους περιορισμούς που υπάρχουν στο Αιγαίο σε θέματα βάθους και απόστασης από τα νησιά καθώς και πιθανές επιπτώσεις στους θαλάσσιους δρόμους, και να προχωρήσουμε σύντομα σε ένα προσεκτικό σχεδιασμό για τη χωροθέτηση τους.
Πριν λίγες μόνο ημέρες χτύπησε πάλι το κουδούνι του κινδύνου στη Γλασκώβη στην παγκόσμια διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (COP26) και προχώρησαν οι συμφωνίες για την απανθρακοποίηση με κύριο πυλώνα τις ΑΠΕ. Τα πλωτά αιολικά είναι μια λύση που δεν μπορούμε να την αγνοήσουμε.
Μάρκος Κωβαίος
Δήμαρχος Πάρου
