Ινστιτούτο ΕΝΑ: «Μελέτη περίπτωσης της Σαντορίνης: Η ζήτηση και η προσφορά του τουριστικού της προϊόντος»
Η έντονη σεισμική δραστηριότητα που καταγράφεται στη Σαντορίνη αλλά και στην ευρύτερη νησιωτική περιοχή από τα τέλη Ιανουαρίου έχει αυξήσει τις ανησυχίες για την ασφάλεια κατοίκων, εποχικών εργαζομένων και τουριστών. Οι αρχές και οι τοπικοί φορείς του νησιού έχουν ενισχύσει τα μέτρα πρόληψης και ετοιμότητας, ενώ η επόμενη περίοδος θα καθορίσει πώς η κοινότητα και η τουριστική βιομηχανία θα προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες.
Το Ινστιτούτο ΕΝΑ δημοσίευσε κείμενο εργασίας με τίτλο «Μελέτη περίπτωσης της Σαντορίνης: Η ζήτηση και η προσφορά του τουριστικού της προϊόντος» των Ευαγγελίας Κασιμάτη (Τράπεζα της Ελλάδος, Διεύθυνση Οικονομικής Ανάλυσης & Μελετών), Ειρήνης Δέτση, Ευρυδίκης Βυθούλκα (Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο) και Φωτεινής Βεράρου (St. Catherine’sBritishSchool).
Η μελέτη εξετάζει την προσφορά και τη ζήτηση του ελληνικού τουριστικού προϊόντος με έμφαση στο νησί της Σαντορίνης και εξάγει χρήσιμα συμπεράσματα για τη διαχείριση των προκλήσεων στον δημοφιλή τουριστικό αυτό προορισμό, υπογραμμίζοντας τη σημασία της συνεργασίας όλων των ενδιαφερόμενων μερών.
Σύμφωνα με το κείμενο εργασίας, ο τουρισμός στη Σαντορίνη, παρά τα δύο δύσκολα χρόνια της πανδημικής κρίσης, κατάφερε να ανακάμψει σημαντικά τα τελευταία χρόνια και να ξεπεράσει τα τουριστικά μεγέθη του έτους 2019.
Στην πλευρά της ζήτησης, ο εσωτερικός τουρισμός καταγράφει τον μεγαλύτερο όγκο αφίξεων και διανυκτερεύσεων ημεδαπών στα ξενοδοχειακά καταλύματα της Π.Ε. Θήρας, με ποσοστό περίπου 22%. Η μέση διάρκεια παραμονής των ημεδαπών ταξιδιωτών στην Π.Ε. Θήρας αυξήθηκε σε 2,7 ημέρες το 2022 από 2,5 ημέρες το 2019, αλλά μειώθηκε στις 2,6 ημέρες το 2023. Το 2023 το αεροδρόμιο της Σαντορίνης κάλυψε τις απώλειες των αεροπορικών αφίξεων εσωτερικού κατά την περίοδο 2020-2022, με το υψηλότερο μερίδιο αφίξεων ημεδαπών στις Κυκλάδες (48%). Το λιμάνι της Σαντορίνης το 2023 αντιπροσώπευε το 14% των διακινηθέντων εσωτερικού στις Κυκλάδες, έχοντας το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό μετά το νησί της Πάρου.
Όσον αφορά τον εισερχόμενο τουρισμό, το 2023 ο μεγαλύτερος όγκος αφίξεων και διανυκτερεύσεων αλλοδαπών καταγράφεται στα ξενοδοχειακά καταλύματα της Π.Ε. Θήρας, με ποσοστά 43% και 39%, αντίστοιχα. Η μέση διάρκεια παραμονής των αλλοδαπών επισκεπτών στην Π.Ε. Θήρας παρέμεινε σταθερή στις 3 ημέρες. Το 2023, οι διεθνείς αεροπορικές αφίξεις στο αεροδρόμιο της Σαντορίνης σημείωσαν αύξηση 49%, κατέχοντας το υψηλότερο μερίδιο στις Κυκλάδες (57%). Επίσης, το λιμάνι της Σαντορίνης αποτέλεσε κύριο προορισμό κρουαζιέρας, ερχόμενο δεύτερο μετά το λιμάνι του Πειραιά σε αφίξεις επιβατών και αριθμό κρουαζιερόπλοιων σε όλη τη χώρα. Οι επισκέπτες και οι εισπράξεις στα μουσεία και στους αρχαιολογικούς χώρους της Σαντορίνης κατέχουν την πρώτη θέση στις Κυκλάδες, αποτελώντας το 52% και 66% των αντίστοιχων συνολικών μεγεθών.
Αναφορικά με την προσφορά, το 2023 η Σαντορίνη διέθετε 328 ξενοδοχειακές μονάδες με 8.617 δωμάτια και 17.360 κλίνες, αντιπροσωπεύοντας το 81% του ξενοδοχειακού δυναμικού της Π.Ε. Θήρας και το 28% της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου. Η τουριστική ανάπτυξη της Σαντορίνης έχει συμβάλλει στην αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος, με αύξηση των κλινών σε ξενοδοχεία 5 και 4 αστέρων. Οι διαθέσιμες κλίνες σε όλες τις κατηγορίες ξενοδοχείων έχουν αυξηθεί, όπως και τα ποσοστά πληρότητάς τους. Το 2023 στην Π.Ε. Θήρας καταγράφονται 12.294 εργαζόμενοι σε 2.658 επιχειρήσεις και παραρτήματα. Το σύνολο των επενδύσεων για τη κατασκευή νέων ξενοδοχειακών δωματίων στην Σαντορίνη για τα έτη 2022 και 2023 εκτιμήθηκε σε περίπου 64,9 εκατομμύρια ευρώ και 78,6 εκατομμύρια ευρώ αντίστοιχα, σημειώνοντας αύξηση 21%.
Προτάσεις για την αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος της Σαντορίνης
Το νησί της Σαντορίνης, παρά τα φαινόμενα υπερτουρισμού, τα οποία τείνουν να επιδεινώνουν τα προβλήματα βιώσιμης διαχείρισης του νησιού, αποτελεί έναν από τους πλέον αναγνωρίσιμους ελληνικούς προορισμούς και δύναται να προσφέρει μια διεθνώς ανταγωνιστική τουριστική εμπειρία, ξεφεύγοντας από τον τουρισμό των «3S» (Sun-Sea-Sand). Με τη σύμπραξη όλων των εμπλεκόμενων φορέων, ιδιωτικών και δημόσιων, και με στόχο τη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη, προτείνονται ορισμένες δράσεις για τον εμπλουτισμό του τουριστικού προϊόντος του νησιού.
Αρχικά, θα μπορούσε να αναπτυχθεί ο πρωτογενής τομέας, προκειμένου να καλυφθούν οι διατροφικές ανάγκες του νησιού με ποιοτικά προϊόντα και να επιτευχθεί η διασύνδεση του πρωτογενούς τομέα με τον τουρισμό. Επίσης, είναι απαραίτητη η ανάπτυξη και βελτίωση υποδομών όπως λιμένες, οδικό δίκτυο, σημεία πρόσβασης, διαδρομές πεζοπορίας και μονοπάτια. Παράλληλα, η προστασία και ανάδειξη των πολιτιστικών, ιστορικών, λαογραφικών και αρχιτεκτονικών πόρων του νησιού είναι κρίσιμη.
Ένα ολοκληρωμένο σχέδιο ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού, όπως ο οινοτουρισμός σε συνδυασμό με τον γαστρονομικό τουρισμό, μπορεί να αξιοποιήσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του νησιού, πάντα σε συμφωνία με τις αρχές της αειφορίας. Επίσης, η εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου τοπικής τουριστικής προβολής και η εφαρμογή μιας δυναμικής στρατηγικής επικοινωνίας και προώθησης του προορισμού μέσω της τεχνολογίας θα ήταν θετική, δίνοντας πρόσβαση και σε μικρότερες τουριστικές επιχειρήσεις.
Η αναβάθμιση της τουριστικής εκπαίδευσης μέσω προγραμμάτων κατάρτισης και επιμόρφωσης του προσωπικού των τουριστικών επιχειρήσεων είναι επίσης σημαντική, όπως και η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της αδήλωτης εργασίας μέσω συστηματικών ελέγχων.
Συμπερασματικά, ο τεκμηριωμένος δημόσιος διάλογος για τον τουρισμό είναι πιο αναγκαίος από ποτέ. Οι προτάσεις που στηρίζονται σε δεδομένα και βιώσιμες πρακτικές πρέπει να αποτελέσουν τη βάση ενός ολιστικού σχεδίου που θα έχει στον πυρήνα του δείκτες, συγκλίσεις μεταξύ των ομάδων ενδιαφέροντος και αποτελεσματική διαχείριση της νησιωτικότητας. Ακόμη και αν κάποιες θεωρούνται αυτονόητες ή έχουν συζητηθεί στο παρελθόν, η επανάληψή τους είναι κρίσιμη για τη διαμόρφωση μιας συνεκτικής στρατηγικής που θα εφαρμοστεί από όλους τους εμπλεκόμενους, διασφαλίζοντας το μέλλον του τουρισμού στη Σαντορίνη.
