ΚΡΙΣΙΜΟ ΤΟ 2018 ΓΙΑ ΤΟ ΣΜΥΡΙΓΛΙ

Στις 29 Δεκεμβρίου 2017 εκταμιεύτηκε από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους υπέρ των σμυριδεργατών Νάξου το ποσό που αφορά στην κάλυψη των ασφαλιστών εισφορών τους. Σε ό,τι έχει να κάνει σε σχέση με τα ένσημα του 2016 (ζήτημα που παραμένει σε εκκρεμότητα μέχρι σήμερα) να επισημανθεί ότι απαιτείται νομοθετική ρύθμιση προκειμένου και αυτό το κεφάλαιο να έχει αίσιο τέλος. Στο μεταξύ, εντός των επομένων δύο μηνών αναμένεται να παραδοθεί από το Ινστιτούτο Γεωλογικών και μεταλλευτικών Ερευνών στο αρμόδιο καθ’ ύλην υπουργείο, η «μελέτη βιωσιμότητας» των ορυχείων (που αφορά στην εξόρυξη της σμύριδας).
Θέλουν να μπαίνουν στα ορυχεία ει δυνατόν από τα τέλη ανοίξεως…
Κατ’ έτος, κάθε σμυριδεργάτης «κολλάει» 240 ένσημα, που αντιστοιχούν σε περίπου 480 καντάρια εξορυγμένης σμύριδας. Η σύνταξη που λαμβάνει ένας σμυριγλάς δεν ξεπερνά τα 215 «ευρώ».
Να σημειωθεί ότι οι ασφαλισμένοι σμυριδεργάτες είναι περίπου 400. Για την εγγραφή νέων σμυριγλάδων στην κατάσταση σμυριδεργατών κριτήριο είναι η ποσότητα της εξορυγμένης σμύριδας.
Με την ευκαιρία να αναφέρουμε ότι πάγιο αίτημα των σμυριδεργατών εξακολουθεί να είναι αυτό που αφορά στον χρόνο ενάρξεως των εργασιών εξορύξεως της σμύριδας. Θέλουν να μπαίνουν στα ορυχεία ει δυνατόν από τα τέλη ανοίξεως, ώστε να έχουν όλο τον χρόνο μπροστά τους να δουλέψουν με άνεση για την εξόρυξη της σε ετήσια βάση προσδιορισμένης ποσότητας σμύριδας.
Ο χειμώνας προβληματίζει τους σμυριγλάδες, αφού είναι αναγκασμένοι να «χώνονται» στα ορυχεία και τις περισσότερες φορές να δουλεύουν υπό βροχή, με ό,τι αυτό για την σωματική τους ακεραιότητας συνεπάγεται.
Περί τα μέση της Ανοίξεως του 2011 (ξανα)ήρθε στο προσκήνιο (για τα καλά) το σμυρίγλι. Με την έννοια ότι εκείνη την άνοιξη η εξορυχθείσα ποσότητα σμύριδας ταξίδεψε εκτός Νάξου με προορισμό χώρα του εξωτερικού.
Συγκεκριμένα: Το ξακουστό σμυρίγλι Νάξου «ταξίδεψε» από το νησί μας με προορισμό το λεκανοπέδιο Αττικής και την εταιρεία «Ελληνικοί Λευκόλιθοι». Η εν λόγω ανώνυμη εταιρεία, ακολούθως το προώθησε στην Ολλανδία, «για αξιολόγηση σε παραγωγή βιομηχανικής κλίμακας».
Το «Σμυριδικό» εξακολουθεί παραμένει έντονα στο προσκήνιο για τα χωριά της ορεινής Νάξου. Αυτό υπογραμμίζει σε κάθε ευκαιρία ο πρόεδρος των σμυριδεργατών, Μιχάλης Πάσουλας. Ως προς τούτο συμφωνεί και ο πρόεδρος της τοπικής κοινότητας Κορώνου, Νίκος Χουζούρης. Αμφότεροι υπογραμμίζουν ότι το προ καιρού πρόβλημα που αφορούσε στην πληρωμή των ασφαλίστρων, ξεπεράστηκε.
Στο μεταξύ, η Επιθεώρηση Μεταλλείων (στελέχη κορυφαία της οποίας επισκέφθηκαν προ μηνών τα ορυχεία) άναψε το «πράσινο φως» στην επαναλειτουργία των.
Το δημιουργηθέν προ καιρού ζήτημα και το οποίο αφορά στην δημιουργία (σύσταση) και νέου σωματείου με πρωτοβουλία των σμυριγλάδων της Απειράνθου και του Δανακού, παραμένει ανοικτό.
Ως γνωστόν, οι σμυριδεργάτες του σωματείου Όρμου Λυώνα προσέφυγαν στην Δικαιοσύνη, ζητώντας την ακύρωση του (υπό σύσταση) «Σωματείου Σμυριδεργατών Χωριών Ορεινής Νάξου».
Στα αξιοσημείωτα του εξαιρετικής σημασίας κεφαλαίου που αφορά στα ορυχεία σμύριδας της ορεινής Νάξου, η αναφορά των βουλευτών Τάσσου και Κατσώτη, «για την εύρυθμη λειτουργία των ορυχείων». Αποδέκτης της εν λόγω αναφοράς των βουλευτών του Κ.Κ.Ε. , Σταύρου Τάσσου και Χρήστου Κατσώτη, «για την εύρυθμη λειτουργία των ορυχείων», με ημερομηνία 6 Μαρτίου 2017 και αρ. πρωτ. 4, που συνέγραψαν οι του Συνδέσμου Σμυριδεργατών Όρμου Λυώνα (ο πρόεδρος, Μιχάλης Πάσουλας και ο γ.γ., Αποστόλης Κουφόπουλος), ο αρμόδιος καθ’ ύλην υπουργός, Γιώργος Σταθάκης.
Στο σημείο αυτό να αναφερθεί ότι στην εν λόγω επιστολή ουδεμία αναφορά γίνεται (γεγονός που ασφαλώς και δεν περνά απαρατήρητο) για την δημιουργία ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ, λόγο για την οποία έκανε το καλοκαίρι του 2016 από το βήμα του Οικομουσείου Κορώνου, ο τότε υπουργός Ενέργειας, Πάνος Σκουρλέτης.
Θέμα της επιστολής, «Προτάσεις για την εύρυθμη λειτουργία των ορυχείων».
Η σμυριδική περίοδος 2017…
Να, πώς έχει το περιεχόμενο αυτής: «Ενόψει της εξορυκτικής σμυριδικής περιόδου 2017 και προκειμένου για την εύρυθμη και ομαλή λειτουργία των σμυριδωρυχείων Νάξου, σας γνωστοποιούμε ότι κρίνουμε απολύτως αναγκαία:
-Την αύξηση της ποσότητας που παραλαμβάνει η υπηρεσία από τους σμυριδεργάτες σε 8.100 τόνους, καθώς η ποσότητα που παραλαμβάνει τώρα δεν επαρκεί.
-Την έναρξη εξόρυξης σμύριδας το πολύ μέχρι το Μάιο κάθε έτους ούτως ώστε να είναι ασφαλέστερη η πρόσβαση στα ορυχεία από τους εργάτες οι οποίοι δεν θα βρίσκονται αντιμέτωποι με αντίξοες καιρικές συνθήκες (καταιγίδες κ.λπ.)
-Τη συστηματική παρακολούθηση  της λειτουργίας τους για όλο το διάστημα εξόρυξης της σμύριδας. Συγκεκριμένα, θεωρούμε απαραίτητη καθ’ όλη τη διάρκεια της σμυριδικής περιόδου, την καθημερινή παρουσία μονίμου ή συμβασιούχου υπαλλήλου (μηχανικού μεταλλειολόγου ΠΕ ή μηχανικού ορυχείων ΤΕ), ο οποίος θα εποπτεύει όλα τα εν ενεργεία ορυχεία, θα παρέχει οδηγίες στους αρχηγούς των ορυχείων και θα επιβλέπει τις σχετικές εργασίες.
Με τον τρόπο αυτό, αφενός αποφεύγεται τυχόν κίνδυνος πρόκλησης ατυχημάτων (όπως άλλωστε είχαμε κατά την προηγούμενη εξορυκτική περίοδο) και αφετέρου προστατεύεται με τον καλύτερο τρόπο το περιβάλλον.
Είμαστε στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε πληροφορία.».
Στο μεταξύ, συγκλίνουσες και καλά διασταυρωμένες πληροφορίες αναφέρουν ότι επειδή το κράτος δεν δύναται να καλύψει την παραγωγική διαδικασία (εξόρυξη σμύριδας) που λαμβάνει χώρα στα ορυχεία της ορεινής Νάξου, προτείνει την δημιουργία ΚΟΙΝΣΕΠ.
Ευκαιρίας δοθείσης να αναφερθεί ότι η Οργάνωση Μελών ΣΥ.ΡΙΖ.Α. Νάξου, για το Σμυριδικό, σημείωνε (εν ευθέτω χρόνω) ότι «ζητούμενο είναι η κοινωνική και παραγωγική ανασυγκρότηση της ορεινής Νάξου».
Το πλήρες περιεχόμενο της σχετικής ανακοινώσεως που κοινοποιήθηκε προς όλα τα τοπικά μαζικά μέσα ενημερώσεως, έχει ως εξής:
«Το φετινό άνοιγμα των σμυριδωρυχείων για την παραλαβή 7.000 τόνων, γίνεται με τη σκέψη των σμυριδεργατών στραμμένη στην πρόταση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Πάνου Σκουρλέτη για βιώσιμη συνεταιριστική λύση του Σμυριδικού.
Η λύση του Σμυριδικού είναι το ζητούμενο εδώ και δεκαετίες. Όλες οι προηγούμενες προσπάθειες υπερεκτίμησαν την οικονομικοτεχνική του πλευρά, υποτιμώντας τους εργαζόμενους και την κοινωνία. Ο ΣΥΡΙΖΑ αντιμετωπίζει το Σμυριδικό ως κατεξοχήν κοινωνικό ζήτημα, άμεσα συνδεδεμένο με την εγκατάλειψη της Ορεινής Νάξου (Ο.Ν.), όπου η κοινωνική και παραγωγική ανασυγκρότηση της αποτελεί το ζητούμενο.
Η πρόταση του Πάνου Σκουρλέτη δίνει για πρώτη φορά το λόγο στους πραγματικούς εργαζόμενους να αποφασίσουν για το μέλλον τους, στηριζόμενοι στα αποτελέσματα μιας ολοκληρωμένης μελέτης του ΙΓΜΕ που θα είναι διαθέσιμη σε λίγο καιρό. Προτείνεται η σύσταση Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης (ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ.) Συλλογικού και Παραγωγικού Σκοπού, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, με επιδίωξη το συλλογικό όφελος και την εξυπηρέτηση των γενικότερων κοινωνικών συμφερόντων των χωριών της Ο.Ν. Αποβλέπει με τη συνεργασία και τη συλλογική προσπάθεια των μελών της, στη σύγχρονη – ασφαλή – περιβαλλοντικά ήπια εκμετάλλευση των σμυριδωρυχείων. Επίσης στην προβολή και ανάδειξη του τοπίου, των μνημείων της ιστορικής διαδρομής της σμύριδας στην κατεύθυνση της τουριστικής αξιοποίησης.
Η εκφρασμένη θέση της Κυβέρνησης για τη μη πώληση των σμυριδωρυχείων σε ιδιωτικές εταιρείες, αλλά η πλήρης παραχώρηση των δικαιωμάτων του δημοσίου σε συνεταιρισμό σμυριδεργατών, για εξόρυξη, κατεργασία, εμπορία σμύριδας, με δυνατότητα προνομιακής πρόσβασης σε όλα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία, η παροχή κάθε βοήθειας και τεχνογνωσίας, η παραχώρηση των ιστορικών υποδομών (κτιρίων, εναερίου, εγκαταστάσεων φόρτωσης, σταθμών), ανοίγει μια νέα ελπιδοφόρα εποχή για την κοινωνία της Ορεινής Νάξου.
Η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση «Ναξία Σμύρις» θα είναι ένα πρότυπο σοσιαλιστικό κύτταρο σε μια αποκλεισμένη από την καπιταλιστική ανάπτυξη περιοχή με ρίζες στη συνεργατική και αγωνιστική παράδοση των μελών της και των παλαιών σμυριδεργατών. Είναι ένα αυτοδιαχειριζόμενο μοντέλο όπου τα κέρδη μοιράζονται εν μέρει στους εργαζόμενους και εν μέρει επενδύονται για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στην Ο.Ν.
Δε στηρίζεται μόνο στην εξόρυξη της σμύριδας αλλά στην επεξεργασία, παραγωγή τυποποιημένων καινοτόμων προϊόντων, στην εμπορία της στην παγκόσμια αγορά, στην έρευνα νέων προϊόντων, στην οικονομική και διοικητική διαχείριση, στην αποκατάσταση των ιστορικών εγκαταστάσεων και υποδομών, στην ανάληψη οποιουδήποτε προγράμματος, μελέτης, αναπτυξιακού έργου. Επομένως δεν απευθύνεται μόνο στους συσχετιζόμενους μέχρι τώρα με τη σμύριδα (εξορύκτες-ασφαλιζόμενοι) αλλά στην ευρύτερη κοινωνία της Ο.Ν., ανέργους, γυναίκες, νέους, επαγγελματίες των χωριών, ειδικευμένους τεχνίτες, οικοδόμους, επιστήμονες, όσους θέλουν να επαναπατριστούν αξιοποιώντας την εγκαταλειμμένη περιουσία τους ή να προσφέρουν τις γνώσεις τους στο χωριό τους.
Η συνεργατική λύση δεν είναι αντίθετη με τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα των μέχρι τώρα ωφελούμενων. Πρέπει και αυτοί να συμμετάσχουν στη συζήτηση με εναλλακτικές και μεταβατικές προτάσεις (π.χ. να διεκδικηθεί η μη απαίτηση πρόσθετης ασφάλισης για μέλη του συνεταιρισμού που ασκούν δραστηριότητα με έδρα την Ο.Ν.). Κάθε αντίδραση με σκοπό να διατηρηθεί η υπάρχουσα κατάσταση για το ελάχιστο όφελός τους, καταδικάζει την κοινωνία της Ο.Ν. να συνεχίσει να ζει στην παρακμή.
Η Ο.Μ. ΣΥΡΙΖΑ Νάξου, με ένα ευρύτερο σχεδιασμό που θα συμμετέχουν περισσότερα Υπουργεία και Οργανισμοί, θα επεξεργαστεί ένα  ολοκληρωμένο πρόγραμμα κοινωνικής ανασυγκρότησης της Ορεινής Νάξου που θα αξιοποιεί όλες τις παραγωγικές, πολιτιστικές, δυνατότητες  και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής, με κινητήρια δύναμη τη βιώσιμη λύση του Σμυριδικού.
Καλούμε τους εργαζόμενους σμυριδωρύκτες, τους ωφελούμενους, τις γυναίκες, τους νέους, τους ανέργους, τους κατοίκους των χωριών να συμμετέχουν στις παρουσιάσεις-συζητήσεις της πρότασης, να μελετήσουν τις λεπτομέρειες της, να εκτιμήσουν τα οφέλη για την τοπική κοινωνία, να προτείνουν προσθήκες-αλλαγές που θα την εμπλουτίσουν και να αποφασίσουν τη δημιουργία του Συνεταιρισμού, αναμένοντας τα αποτελέσματα της μελέτης του ΙΓΜΕ για τη βιωσιμότητα του εγχειρήματος.».
Το προνόμιο της εξόρυξης ισχύει και σήμερα…
Να θυμίσουμε στους παλαιότερους ότι η σμύριδα της Νάξου βρίσκεται στα σπλάχνα του βουνού Αμμόμαξη που βρίσκεται στη βόρια Νάξου και ανάμεσα στα χωριά Απείρανθος και Κόρωνος. Το σμυρίγλι εξορύσσεται ακόμα και σήμερα, χωρίς, όμως, πλέον να υπάρχει ζήτηση στην αγορά, καθώς έχει πλέον εξ ολοκλήρου αντικατασταθεί από το τεχνητό κορούνδιο. Οι εφαρμογές του συγκεκριμένου ορυκτού είναι πάρα πολλές μετά από βιομηχανική επεξεργασία. Κατασκευάζονται από αυτήν σμυριδόπανα και σμυριδοτροχοί λείανσης, ενώ υπό μορφή κόκκων χρησιμοποιείται στα αντιολισθηρά οδοστρώματα κ.λπ.
Η εξόρυξη και διάθεση στο εμπόριο της σμύριδας από την εποχή της τουρκοκρατίας ήταν αποκλειστικό προνόμιο των κατοίκων των χωριών της ορεινής Νάξου. Το προνόμιο της εξόρυξης ισχύει και σήμερα. Οι σμυριδεργάτες παραδίδουν το σμυρίγλι που εξορύσσουν στο κράτος και εκείνο το διαθέτει στο εμπόριο. Οι σμυριδεργάτες είναι ασφαλισμένοι στο ΙΚΑ με βάση την ποσότητα της σμύριδας που παραδίδουν. Τα ασφάλιστρα πληρώνει το κράτος. το Ι.Κ.Α. διατηρεί ειδική κατηγορία ασφαλισμένων μέχρι και σήμερα (Σμυριδεργάτες – Σμυριδοένσημα).
Στους νεότερους χρόνους, οι παλαιότερες αναφορές για το εμπόριο Ναξιακής σμύριδας είναι για την περίοδο 1625 έως 1700. Το δικαίωμα εκμετάλλευσής της το είχαν οι φεουδάρχες, οι οποίοι ήταν οι απόλυτοι κύριοι και των ορυκτών που εξορύσσονταν και των νερών που πήγαζαν από τα βουνά της επικράτειάς τους. Με την κατάργηση των φεουδαλικών δικαιωμάτων το 1721, το δικαίωμα εκμετάλλευσης της σμύριδας παραχωρήθηκε στις κοινότητες, που νοίκιαζαν σε εμπόρους το δικαίωμα συλλογής και πώλησής της.
Το έτος 1824 η «Προσωρινή της Ελλάδος Διοίκησις», έχοντας ανάγκη χρηματικών πόρων και θεωρώντας τα έσοδα από την σμύριδα σημαντικά, πήρε υπό την κατοχή της τα κοιτάσματα σμύριδας και έτσι ενοικίαζε πλέον εκείνη το δικαίωμα εκμετάλλευσής τους. Το 1826 ο Δωρόθεος Τζιώτης, ηγούμενος της Μονής Φανερωμένης, προτείνει να διατεθούν τα έσοδα από το σμυρίγλι για τη δημιουργία και τη λειτουργία σχολείου στην ορεινή Νάξο. Η πρότασή του δεν υιοθετείται. Μετά τη δημιουργία του Ελληνικού κράτους η Ναξία σμύρις φθάνει βαθμιαία να θεωρείται ως ένα από τα κυριότερα εξαγωγικά προϊόντα. Με νόμους που ξεκινούν από το 1852 ορίζεται ότι η σμύρις εξορύσσεται και διατίθεται αποκλειστικά για λογαριασμό του δημοσίου μέσω του Ελληνικού Μονοπωλίου. Στους κατοίκους των χωριών του σμυριγλιού δίδεται το αποκλειστικό δικαίωμα να μαζεύουν ή να εξορύσσουν για λογαριασμό του δημοσίου τη σμύριδα αντί χρηματικού ποσού που θα τους καταβάλλεται και θα προσδιορίζεται από την ποσότητα της σμύριδας που θα παραδίδουν.
Όταν τα επιφανειακά κοιτάσματα εξαντλήθηκαν, οι σμυριδεργάτες άρχισαν να ανοίγουν στοές ψάχνοντας να βρουν «φλέα» (φλέβα) με σμυρίγλι. Οι στοές που άνοιγαν έφθαναν σε βάθος 50 έως 250 μ. Στις στοές έστρωναν «σιδηρόδρομο» για τη μετακίνηση των βαγονέτων με τα οποία μετέφεραν το ορυκτό έξω από τα ορυχεία. Με τον κανονισμό της σμύριδας, (1877), δίδονται πληροφορίες για τον τρόπο εξόρυξης του ορυκτού και για τους κινδύνους που ενέχουν οι σχετικές εργασίες.
Το 1898 τα καθαρά έσοδα από την εμπορία της σμύριδας καθορίσθηκαν ως πρόσοδος υπέγγυος του δημοσίου χρέους. Εγγύηση δηλαδή για τους δανειστές της χώρας τα έσοδα από τις εξαγωγές σμυριγλιού…
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΛΑΧΑΚΗΣ