Μάκης Βασαλάκης, π. Λιμενάρχης Σαντορίνης: «Έτσι έζησα το ναυάγιο του Sea Diamond»
Οι συγκλονιστικές στιγμές του ναυαγίου του Sea Diamond δεν πρόκειται ποτέ να ξεχαστούν για τον Μάκη Βασαλάκη, ο οποίος ήταν εκείνη την εποχή Λιμενάρχης Σαντορίνης. Με μια αποκαλυπτική συνέντευξη στην εφημερίδα Κυκλαδική, εξιστορεί λεπτό προς λεπτό τις κρίσιμες στιγμές από την ώρα που ενημερώθηκε για το ναυάγιο με τους 1600 επιβάτες, αλλά και τις ενέργειες που έκανε ώστε να μην χαθεί ανθρώπινη ζωή.
Του Λάμπρου Δεμερτζή
Κύριε Βασαλάκη, είστε ο Λιμενικός που κατά τη διάρκεια της θητείας σας λάβατε μέρος σε επιχείρηση διάσωσης στο μεγαλύτερο ναυάγιο της χώρας. Γυρνώντας το χρόνο πίσω, τι κρατάτε στη μνήμη σας;
Καταρχάς επιτρέψτε μου να σας ευχαριστήσω για τη δυνατότητα που μου δίνετε, μέσω της επικοινωνίας μας αυτής, αφενός μεν να ξαναζήσω νοερά συγκλονιστικές στιγμές που σημάδεψαν ανεξίτηλα την καριέρα μου και έχουν μείνει βαθιά χαραγμένες στη μνήμη μου, και αφετέρου να δημοσιοποιήσω τις προσωπικές μου απόψεις σχετικά με τις αναγκαίες παρεμβάσεις που θεωρώ ότι πρέπει να γίνουν στο λιμάνι της Σαντορίνης για να καταστεί πιο λειτουργικό και φιλικό για τους χρήστες και τους επισκέπτες του.
Το ναυάγιο του SEA DIAMOND συγκαταλέγεται μεταξύ των σοβαρότερων ναυτικών ατυχημάτων που έχουν συμβεί παγκοσμίως και αναμφίβολα το δυσκολότερο συμβάν που κλήθηκε ποτέ να αντιμετωπίσει το Λιμεναρχείο Θήρας.
Η διάσωση του συνόλου των 1.600 επιβαινόντων του (επιβατών και πληρώματος) αποτελεί την κορυφαία στη χώρα μας, έχει δε καταγραφεί στα παγκόσμια χρονικά ως μία από τις μεγαλύτερες σε αριθμό διασωθέντων. Αποτελεί παράδειγμα για τις Αρχές που έχουν επιφορτισθεί με την προστασία της ανθρώπινης ζωής στη θάλασσα. Η περίπτωση των δύο Γάλλων υπηκόων που πιθανολογείται ότι παρασύρθηκαν στο βυθό της θάλασσας μαζί με το πλοίο, ακόμα και σήμερα δεν έχει επιβεβαιωθεί.
Είμαι βέβαιος ότι όλοι οι αναγνώστες σας, και ειδικότερα οι παλαιότεροι εξ’ αυτών, παρακολούθησαν τις στιγμές του ναυαγίου μέσω των Μ.Μ.Ε. και ως εκ τούτου δεν θεωρώ αναγκαίο να περιγράψω λεπτομέρειές του.
Αυτό στο οποίο θέλω να αναφερθώ είναι στα συναισθήματα που μου προκάλεσε καθ’ όλη τη διάρκειά του και που σήμερα επανέρχονται το ίδιο έντονα, σαν να ήταν χθες.
Στο πρώτο άκουσμα της πρόσκρουσης του πλοίου στον ύφαλο και της κλίσης που είχε λάβει, παρά την έντονη αναστάτωση και ανησυχία που ένιωσα μη γνωρίζοντας τι ακριβώς είχε συμβεί, προσπάθησα να κρατήσω την ψυχραιμία και την αυτοκυριαρχία μου και να οδηγήσω τη σκέψη μου στην ιεράρχηση των ενεργειών που έπρεπε να αναληφθούν για να διασωθούν οι συνολικά 1600 επιβαίνοντες και να προστατευθούν το θαλάσσιο περιβάλλον και το πλοίο.
Κινητοποίησα άμεσα όλο το προσωπικό του Λιμεναρχείου, ζήτησα από τους επιτελείς μου να ενεργοποιήσουν όλα τα υφιστάμενα σχέδια (διάσωσης, προστασίας περιβάλλοντος κλπ), και άνοιξα διαύλους επικοινωνίας με το κινδυνεύον πλοίο, την πλοιοκτήτρια εταιρεία και τις προϊστάμενες Υπηρεσίες του Υπουργείου Ναυτιλίας.
Ενεργοποίησα τις τοπικές Αρχές, Υπηρεσίες και τους καθ’ οιονδήποτε τρόπο απασχολούμενους στο λιμάνι (λεμβούχους, πλήρωμα πορθμείου, υπαλλήλους Λιμενικού Ταμείου κλπ).
Ανέθεσα συγκεκριμένους ρόλους σε έκαστο των συναδέλφων μου κρατώντας για μένα το γενικό συντονισμό όλων των ενεργειών που έπρεπε να αναληφθούν ή ήταν ήδη σε εξέλιξη.
Παρά την τεράστια ένταση που με διακατείχε λόγω του του σοβαρού ενδεχόμενου της απώλειας 1.600 ανθρώπινων ζωών, προσπάθησα να κρατήσω καθαρή τη σκέψη μου, εστιασμένη στην προσπάθεια της διάσωσης, ζητώντας από όλους όσους είχαν επιφορτισθεί με το συγκεκριμένο έργο, να απομακρύνουν ασφαλώς τους επιβαίνοντες επιχειρώντας με ιδιαίτερη προσοχή και μεγάλη ταχύτητα, αφού το πλοίο είχε πάρει ήδη κλίση και κινδύνευε να βυθισθεί.
Αισθανόμουν ανείπωτη χαρά στην ολοκλήρωση με ασφάλεια κάθε μιας μεταφοράς επιβατών από τα σωστικά συνεργεία στην ξηρά, την οποία άμεσα διαδεχόταν η αγωνία μου για όσους παρέμεναν ακόμα επί του πλοίου.
Θαύμαζα το θάρρος, την τόλμη, την αποφασιστικότητα, την ευρηματικότητα των σωστικών συνεργείων, κάθε φορά, που αψηφώντας τον κίνδυνο που οι ίδιοι διέτρεχαν, μετεπιβίβαζαν με κάθε τρόπο τους επιβαίνοντες από το βυθιζόμενο πλοίο αρχικά στις σωστικές λέμβους και μετέπειτα στην ξηρά και επέστρεφαν, πάση δυνάμει, όπως λέμε στη ναυτική ορολογία, στον τόπο του συμβάντος για να συνεχίσουν το έργο της διάσωσης.
Αισθανόμουν έντονη συγκίνηση καθώς έβλεπα επαγγελματίες του νησιού μας και απλούς ανθρώπους που βρίσκονταν στον προβλήτα να προσφέρουν ρούχα, κουβέρτες και τρόφιμα στους διασωζόμενους, εισπράττοντας από αυτούς τις πιο εκφραστικές ευχαριστίες τους.
Καθώς πληροφορήθηκα την αποβίβαση και του τελευταίου επιβαίνοντα από το βυθιζόμενο πλοίο αισθάνθηκα το τεράστιο φορτίο έντασης και αγωνίας που κουβαλούσα μέσα μου να απομακρύνεται μονομιάς και τα μάτια μου να βουρκώνουν από την απόλυτη συγκίνηση, αφού είχε επιτευχθεί ο κύριος και πρωταρχικός σκοπός της όλης επιχείρησης, η διάσωση των 1.600 συνανθρώπων μας.
Ωστόσο είναι ένα ναυάγιο που πληγώνει τους κατοίκους δεδομένου ότι αποτελεί μια βραδυφλεγή βόμβα στην είσοδο του νησιού. Οι διαδικασίες για την ανέλκυση προκαλούν την αγανάκτηση των νησιωτών μας καθώς θεωρούν ότι εμπαίζονται σε ένα τόσο σοβαρό για το περιβάλλον ζήτημα.
Τελικά, όπως γνωρίζετε, το πλοίο δεν κατέστη δυνατόν να διασωθεί κυρίως λόγω της έλλειψης ρυμουλκών που θα μπορούσαν να το κρατήσουν και να το μεταφέρουν σε άλλο σημείο, όπου θα ήταν εφικτή μια προσχεδιασμένη προσάραξή του.
Όλες οι ρυπογόνες ουσίες που είχαν επιφανειακά καλύψει τον τόπο του ατυχήματος περιορίσθηκαν και απομακρύνθηκαν με την εφαρμογή του σχεδίου αντιμετώπισης περιστατικών ρύπανσης. Παραμένει όμως εδώ και αρκετά πλέον χρόνια το κουφάρι του πλοίου βυθισμένο στο γνωστό σημείο της καλντέρας, σε μεγάλο βάθος, απειλώντας το θαλάσσιο οικοσύστημα της περιοχής. Θεωρώ επιβεβλημένο οι αρμόδιες Υπηρεσίες να μη σταθούν στις ανεπιτυχείς προηγούμενες προσπάθειές τους αλλά να επανέλθουν με νέες και συνεχείς ,μέχρι την επιτυχή έκβαση του επιδιωκόμενου σκοπού, που είναι η ανέλκυση και απομάκρυνση του ναυαγίου από τη Σαντορίνη.
Θέλω ειλικρινά να ευχαριστήσω από τα βάθη της καρδιάς μου για μια ακόμα φορά τους συναδέλφους μου που υπερβάλλοντας εαυτούς, με αυτοθυσία και ηρωισμό συμμετείχαν στη διάσωση, προτάσσοντας όλων την ύψιστη αποστολή τους, που είναι η προστασία της ανθρώπινης ζωής στη θάλασσα, τους λεμβούχους και τους ναυτικούς του νησιού μας για την απαράμιλλη αυταπάρνησή τους και την τεράστια συνεισφορά τους, τους εκπροσώπους των Αρχών και Υπηρεσιών του νησιού μας για την αυθόρμητη ανταπόκριση και την καθοριστική συμμετοχή τους στην επιτυχή έκβαση της επιχείρησης, τους απλούς Σαντορινιούς για τον ανεπανάληπτο αλτρουισμό που επέδειξαν προς τους διασωθέντες συνανθρώπους μας, τον τότε Υπουργό Ε.Ν., Αρχηγό Λ.Σ. και όλο το επιτελείο του Λιμενικού Σώματος που μετέβησαν στη Σαντορίνη και συνέβαλλαν με την γνώση και εμπειρία τους στη διάσωση των επιβαινόντων του πλοίου.
Πάνω από όλους όμως το Θεό και τον Άγιο Νικόλαο που Θέλησαν και βοήθησαν να στεφθεί από απόλυτη επιτυχία η διάσωση αυτή.
Έχω πολλές φορές σκεφθεί πως ήταν Θέλημά τους, αναλογιζόμενος το ναυάγιο του COSTA CONCORDIA που είχε τα ίδια χαρακτηριστικά με αυτό του SEA DIAMOND (κρουαζιερόπλοιο, πρόσκρουση σε βράχο, μικρή απόσταση από την ακτή κλπ) όπου δυστυχώς έχασαν τη ζωή τους 32 επιβαίνοντες και συνάνθρωποί μας.
Η Πολιτεία σε αναγνώριση αυτής της τεράστιας για τα παγκόσμια χρονικά διάσωσης αποφάσισε να απονείμει, στο προσωπικό του Λιμεναρχείου Θήρας και στους ναυτικούς/λεμβούχους που συμμετείχαν σε αυτήν, το ναυτικό μετάλλιο Β’ τάξεως. Η απονομή πραγματοποιήθηκε το 2012 κατά την τελετή εορτασμού του προστάτη των ναυτιλλομένων, του Αγίου Νικολάου από τον τότε Υπαρχηγό ΛΣ Αντιναύαρχο ΛΣ Τσιαδή Δημήτριο.
Οι ελλείψεις σε προσωπικό που παρατηρούνται στα περισσότερα Λιμεναρχεία των Κυκλάδων είναι σοβαρές. Πολλές φορές τα συνδικαλιστικά όργανα του κλάδου σας έχουν ζητήσει να ενισχυθούν, ωστόσο παραμένει ένα ζήτημα σε εκκρεμότητα.
Όσον αφορά στη στελέχωση του Λιμεναρχείου Σαντορίνης αλλά και των άλλων Λιμενικών Αρχών των Κυκλάδων, πραγματικά αυτή αποτελεί ένα σοβαρό ζήτημα, αφού η τεράστια και συνεχώς αυξανόμενη επισκεψιμότητα που παρουσιάζουν τα νησιά αυτά, υπαγορεύει την επαγρύπνηση και τη συνεχή παρουσία προσωπικού στους χώρους ευθύνης του Λιμενικού Σώματος για την εξυπηρέτηση των πολιτών αλλά και την αστυνόμευση για την αποτροπή παραβατικών συμπεριφορών.
Όμως η προτεραιότητα που έχει δοθεί από την Πολιτεία στην αντιμετώπιση της παράνομης εισόδου στη Χώρα μας αλλοδαπών έχει «αναγκάσει» το Λιμενικό Σώμα να διαθέσει ένα μεγάλο αριθμό στελεχών του στις Λιμενικές Αρχές του βορειοανατολικού Αιγαίου και της Δωδεκανήσου, αφήνοντας τις άλλες Υπηρεσίες του με την άκρως αναγκαία στελέχωση, η οποία δυστυχώς σε περιόδους αιχμής δεν επαρκεί.
Η Σαντορίνη στην οποία διατελέσατε επί πολλά χρόνια Λιμενάρχης, όπως και η Μύκονος, είναι δυο νησιά όπου τόσο η αστυνομία, όσο και το Λ.Σ έχουν πολλές υποχρεώσεις. Κάθε καλοκαίρι ακούμε για ενίσχυση των δομών αστυνόμευσης, ωστόσο δεν γίνεται στον βαθμό που επιθυμούν τα στελέχη. Ως αποτέλεσμα δημιουργείται η αίσθηση ότι δεν είναι επαρκής η αστυνόμευση.
Μόνο στη Σαντορίνη, όπως γνωρίζετε, διακινούνται δια θαλάσσης κατ’ έτος 2 με 3 εκατομμύρια επιβάτες. Αντιλαμβάνεστε λοιπόν το μέγεθος του έργου που έχουν να επιτελέσουν τα 30 περίπου στελέχη που απαρτίζουν το προσωπικό του τοπικού Λιμεναρχείου, μόνο για την ασφαλή και κατά το δυνατόν άνετη διακίνησή τους στο χώρο του Αθηνιού και του όρμου Φηρών. Και αυτό βεβαίως είναι ένα από τα πολλά θεματικά αντικείμενα που έχουν να διαχειριστούν. Επιγραμματικά κάποια από αυτά είναι η τήρηση της έννομης τάξης, η ασφάλεια της ναυσιπλοΐας, η προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος, η προστασία του αιγιαλού και της παραλίας, η αλιεία, τα θαλάσσια μέσα αναψυχής, τα επαγγελματικά τουριστικά πλοία που κατακλύζουν την καλντέρα, οι θαλάσσιες εκδρομές κλπ. Νομίζω ότι ο καθένας μπορεί να βγάλει τα συμπεράσματα του για την αριθμητική επάρκεια του προσωπικού του Λιμεναρχείου Θήρας…
Στο σημείο αυτό αισθάνομαι την ανάγκη για μια ακόμα φορά να αναφερθώ στον τεράστιο αγώνα που δίνουν κάθε χρόνο οι άνδρες και οι γυναίκες του Λιμεναρχείου Σαντορίνης για να ανταποκριθούν στις υψηλές απαιτήσεις του αντικειμένου τους.
Ειλικρινά αξίζουν της αναγνώρισης και των συγχαρητηρίων όλης της τοπικής κοινωνίας για το έργο που επιτελούν.
Υποδομές Σαντορίνη. Εικόνες ειδικά την καλοκαιρινή περίοδο με πολλούς τουρίστες να βρίσκονται στο λιοπύρι περιμένοντας το πλοίο της γραμμής. Ποιες αλλαγές πρέπει να γίνουν στον τομέα της ασφάλειας Λιμένων ώστε να εξυπηρετούνται καλύτερα;
Η Σαντορίνη έχει δύο κύρια λιμάνια για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών της από θαλάσσης.
Τον Αθηνιό που εξυπηρετεί επιβάτες όλων των θαλάσσιων δραστηριοτήτων μεταφοράς επιβατών (ακτοπλοΐα, κρουαζιέρα, εκδρομές) και τον όρμο Φηρών που εξυπηρετεί μόνο τις δύο τελευταίες. Δεν θα αναφερθώ στην Οία, τη Θηρασιά, τη Βλυχάδα, παρά το γεγονός της ιδιαίτερα σημαντικής και αυξανόμενης κίνησης ετησίως που παρουσιάζουν.
Πρόσφατα, μετά την ολοκλήρωσή του, παραδόθηκε το λιμενικό έργο στον Αθηνιό, το οποίο περιελάμβανε αφενός μεν την αποκατάσταση των σοβαρών φθορών που είχαν υποστεί οι υφιστάμενες υποδομές και αφετέρου την επέκταση τους προς τη θάλασσα.
Οι υφιστάμενες σήμερα λιμενικές υποδομές του Αθηνιού μπορούν να εξυπηρετήσουν ικανοποιητικά τις ανάγκες της επιβατικής κίνησης, απαιτούνται όμως έργα που θα διευκολύνουν την ομαλή και ασφαλή παραμονή/ διακίνηση των επιβατών στους χώρους τους.
Πιο συγκεκριμένα θα πρέπει να ολοκληρωθούν το ταχύτερο δυνατόν τα έργα στον επιβατικό σταθμό, η προμήθεια/εγκατάσταση του εξοπλισμού ασφαλείας και η διάθεση προσωπικού ασφαλείας που προβλέπονται στο Σχέδιο Ασφάλειας της Λιμενικής Εγκατάστασης, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του Διεθνή Κώδικα για την Ασφάλεια Πλοίων και Λιμενικών Εγκαταστάσεων (ISPS).
Η ασφάλεια του συνόλου των διακινούμενων επιβατών, πρωτίστως όμως αυτών που μεταφέρονται με πλοία υπαγόμενα στην υποχρεωτική εφαρμογή του Κώδικα ISPS, και η εξασφάλιση των κατάλληλων και επαρκώς εξοπλισμένων χώρων προσωρινής παραμονής τους είναι απαιτήσεις που θα πρέπει άμεσα να καλυφθούν.
Στη λιμενική εγκατάσταση του όρμου Φηρών έχει ολοκληρωθεί η τοποθέτηση του εξοπλισμού ασφαλείας, και βρίσκεται σε εξέλιξη η διάθεση του προβλεπόμενου αριθμού προσωπικού ασφαλείας. Στην εγκατάσταση αυτή, λόγω των περιορισμένων υποδομών που διαθέτει σε σχέση με τον τεράστιο αριθμό διακινούμενων χρηστών και επισκεπτών, είναι αναγκαία η ενεργοποίηση/αξιοποίηση της περιοχής «Λαζαρέτα», με αποκατάσταση των φθορών του προβλήτα και εκβάθυνση του έμπροσθεν αυτού θαλάσσιου χώρου, για να χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για την εξυπηρέτηση των επιβατών κρουαζιέρας. Άλλωστε στο συγκεκριμένο χώρο έχει σχεδιαστεί να λειτουργήσει το Συνοριακό Σημείο Διέλευσης Θήρας. Η λειτουργία των Λαζαρέτων αποκλειστικά για την εξυπηρέτηση των επιβατών κρουαζιέρας θα αναβαθμίσει το παρεχόμενο επίπεδο ασφάλειας και θα αποσυμφορήσει τον υπόλοιπο χώρο της εγκατάστασης, δημιουργώντας συνθήκες ορθολογικής λειτουργίας των λοιπών ποικίλων δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται εκεί.
Προσωπικά θεωρώ ότι η υλοποίηση όλων των προαναφερόμενων έργων, θα φέρει αναμφίβολα βελτίωση της υφιστάμενης σήμερα κατάστασης αλλά δεν θα αποτελέσει την οριστική λύση του προβλήματος. Το γεγονός ότι ο Αθηνιός συνδέεται με την ενδοχώρα του νησιού μόνο με ένα στενό δρόμο, διπλής μάλιστα κατεύθυνσης, ο δε όρμος Φηρών με μία γραμμή τελεφερίκ και μεγάλο αριθμό σκαλοπατιών δημιουργεί τεράστιες σειρές αναμονής που την καλοκαιρινή περίοδο με τις επικρατούσες υψηλές θερμοκρασίες δημιουργούν αποπνικτικές συνθήκες για τους επισκέπτες της Σαντορίνης. Η αναζήτηση και εξεύρεση/κατασκευή εναλλακτικών διόδων από/προς τις λιμενικές υποδομές είναι αναγκαία και επιτακτική.
Το μεγάλο στοίχημα για τους άρχοντες της τοπικής κοινωνίας μας, πιστεύω ακράδαντα, δεν είναι τόσο η βελτίωση των υφιστάμενων σήμερα λιμενικών υποδομών, που ούτως ή άλλως είναι μονόδρομος, αλλά:
Η κατασκευή ενός νέου λιμανιού που θα εξυπηρετεί την ακτοπλοΐα και θα αφήνει την χρήση των λιμενικών υποδομών που βρίσκονται στην δυτική πλευρά του νησιού στην κρουαζιέρα και τις θαλάσσιες εκδρομές.
Η κατασκευή μαρίνας που θα φέρει πολυτελή σκάφη και mega yachts στη Σαντορίνη, αποσυμφορώντας ταυτόχρονα το καταφύγιο της Βλυχάδας.
Η δημιουργία εναλλακτικών τρόπων (νέοι δρόμοι, δεύτερη γραμμή τελεφερίκ κλπ) σύνδεσης των λιμενικών εγκαταστάσεων με την κεντρική οδική αρτηρία της Σαντορίνης.
Ειλικρινά πιστεύω ότι στο μοναδικού κάλλους νησί μας, με τις τεράστιες επενδύσεις σε ποικίλα τουριστικά προϊόντα, μετά τον εκσυγχρονισμό του αεροδρομίου του, έφθασε πλέον η ώρα των αποφάσεων για την οριστική επίλυση του χρόνιου προβλήματος που σχετίζεται με τις λιμενικές υποδομές του, για να γίνουν σύγχρονες, απόλυτα λειτουργικές , φιλικές στους επισκέπτες του και αντάξιες του κορυφαίου παγκοσμίως τουριστικού προορισμού, όπως επαιρόμαστε ότι είναι.
