Νίκος Σπανός: Ο ανασχεδιασμός του εθνικού λιμενικού συστήματος μας είναι πλέον μονόδρομος
Η διαχείριση και ανάπτυξη των λιμενικών υποδομών στα ελληνικά νησιά αποτελεί έναν κρίσιμο τομέα για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα της ακτοπλοΐας. Ο ναύαρχος εν αποστρατεία του Λιμενικού και διεθνής πραγματογνώμονας Νίκος Σπανός, μιλά στην «Κυκλαδική» για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα ελληνικά λιμάνια οι οποίες απορρέουν από την πολυπλοκότητα στη διαχείρισή τους, την έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού και την ανάγκη για αναδιοργάνωση ολόκληρου του εθνικού λιμενικού συστήματος.
Το σύστημα παραμένει κατακερματισμένο, με ανεπαρκείς υποδομές που δυσκολεύουν την αποτελεσματική εξυπηρέτηση πλοίων και επιβατών, αλλά και την ασφάλειά τους ειδικά στα νησιά. Ο Ναύαρχος ΛΣ-ΕΛΑΚΤ (εα), πρώην Δ/ντής Λιμένων -Λιμενικής Πολιτικής & Λιμενικής Αστυνομίας, αναλύει τη σημασία της συντονισμένης δράσης και της σωστής κατανομής ευθυνών μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων για την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων.
Συνέντευξη στον Λάμπρο Δεμερτζή
Πώς συμβάλλει το σχέδιο λιμένων του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής στην ανάπτυξη και βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των λιμανιών, και ποιες είναι οι προκλήσεις που παραμένουν αναφορικά με την κατάσταση των λιμενικών υποδομών στη χώρα μας;
Με την ιδιότητά μου ως ανώτερος αξιωματικός στο Σώμα , υπηρετώντας ως Διευθυντής των Λιμένων και της Γενικής Πολιτικής και Λιμενικής αστυνομίας οφείλω να πω ότι πάγια πολιτική του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, αλλά και της Γενικής Γραμματείας Λιμένων και Ναυτιλίας είναι ο συνεχής εκσυγχρονισμός και η αναβάθμιση των λιμενικών υποδομών της χώρας μας, καθώς και η βελτίωση των παρεχόμενων λιμενικών υπηρεσιών.
Σε αυτό λοιπόν το πλαίσιο, το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής εκπονεί ένα συνολικό σχεδιασμό, που χαράζει την εθνική πολιτική για την ανάπτυξη των λιμένων ώστε να ανταποκρίνονται πάντα στις σύγχρονες απαιτήσεις και στην εξυπηρέτηση τόσο των πλοίων όσο και των επιβατών όσο και του φορτίου που διακινείται στα λιμάνια μας.
Το Υπουργείο εκπονεί κάθε πενταετία το στρατηγικό σχέδιο λιμένων που στοχεύει στην ολοκλήρωση και στην ανάπτυξη ενός συνολικού Λιμενικού Συστήματος, το οποίο είναι ενταγμένο σε όλο το σύστημα μεταφορών που έχουμε στην ακτοπλοΐα μας, τόσο για την αειφόρο ανάπτυξη, όσο και για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και της οικονομίας μας και την εδαφική συνοχή της ηπειρωτικής μας χώρας και των νησιών μας.
Οι λιμένες λοιπόν είναι μια δύναμη, εμείς τα λέμε οχήματα ανάπτυξης τόσο για την εθνική οικονομία όσο και για τις τοπικές κοινωνίες.
Γι ‘ αυτό το σκοπό, οι λιμένες πρέπει να παρέχουν, όπως οφείλουν, υψηλής ποιότητας υπηρεσίες σε όλα τα επίπεδα, να έχουν μια ευέλικτη και αποτελεσματική διοικητική λειτουργία με σύγχρονες μεθόδους διοίκησης και διαχείρισης και πρέπει επίσης να προσελκύουμε και ιδιωτικά κεφάλαια και τεχνογνωσία.
Γι’ αυτό και εμείς στο Υπουργείο από παλιότερα εκσυγχρονίσαμε σε ένα ικανοποιητικό βαθμό, το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας.
Προσπαθήσαμε να φτιάξουμε ένα σαφές και σταθερό κανονιστικό πλαίσιο, το οποίο όμως δεν φαίνεται να έχει ακόμα ολοκληρωθεί, δεδομένου ότι θέλει ακόμα πάρα πολύ δουλειά και για αυτούς τους στόχους βέβαια συνεργαστήκαμε και πιστεύω ότι το ίδιο γίνεται και τώρα στο Υπουργείο με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, με τα αρμόδια υπουργεία, τοπική αυτοδιοίκηση, θεσμικούς παράγοντες, εργαζομένους, χρήστες λιμένων με το Τ Α Ι Π Ε Δ ακόμα και με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Υπάρχει ευρωπαϊκός κανονισμός μάλιστα και αφορά τα περισσότερα λιμάνια της χώρας μας, που αφορά τη θέσπιση πλαισίου αναφορικά με την πρόσβαση στην αγορά λιμενικών υπηρεσιών, ο 352 του 2017, ο οποίος βάζει βέβαια και ορισμένους σοβαρούς κανόνες πλέον στο λιμενικό σύστημα.
Η πολυπλοκότητα στην διαχείριση των λιμανιών στις Κυκλάδες, με τη συμμετοχή πολλών διαφορετικών φορέων φαίνεται να οδηγεί σε καθυστερήσεις και προβλήματα στην υλοποίηση των αναγκαίων υποδομών και ίσως κάπου να χάνεται η ευθύνη, με συνέπεια τα λιμάνια να μην μπορούν να ανταποκριθούν στις σύγχρονες απαιτήσεις. Παραδείγματα όπως το λιμάνι της Σικίνου που επιχειρούν να το αναβαθμίσουν εδώ και δεκαετίες και η αργή πρόοδος στο λιμάνι της Νάξου, δείχνουν ότι χρειάζεται πιο συντονισμένη και αποφασιστική δράση. Γιατί δεν προχωρούν οι αλλαγές; Ποιες είναι οι κύριες προκλήσεις που εμποδίζουν την υλοποίηση αυτών των έργων και τι πρέπει να γίνει για να επιταχυνθεί η διαδικασία;
Γνωρίζω πολύ καλά και τα προβλήματα των Κυκλάδων , έχοντας διατελέσει διευθυντής λιμένων και αρμόδιος προϊστάμενος τότε για τα ζητήματα αυτά, συνεργαζόμενος με όλα τα λιμενικά ταμεία και οφείλω να σας πω ότι πρέπει όλοι οι εμπλεκόμενοι να δούμε τα προβλήματα και να υπάρξει μια γενικότερη στρατηγική.
Εδώ λοιπόν έχουμε ένα πρόβλημα μεγάλο, το οποίο πρέπει να διορθώσει η χώρα μας ώστε να βοηθήσει τους φορείς διοίκησης των λιμένων.
Το εθνικό λιμενικό σύστημα, είναι κατακερματισμένο, έχουμε διαφορετικές νομικές μορφές φορέων διοίκησης και εκμετάλλευσης λιμένων.
Ο τρόπος λειτουργίας τους όπως είναι σήμερα, δυστυχώς δεν είναι επαρκής, δεν μπορούν να σχεδιάσουν, να κάνουν ολοκληρωμένες λιμενικές πολιτικές, δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τα προβλήματα δεδομένου των μικρών λιμένων και των παλιών λιμένων, που σχεδιάστηκαν πριν από 50,60 ή 70 χρόνια, για μικρότερα πλοία, για άλλες προπέλες, για άλλες καταστάσεις.
Σήμερα έχουμε πιο σύγχρονα πλοία, έχουμε πιο σύγχρονες υπηρεσίες, ενώ πολλά λιμάνια της χώρας μας έχουν παραμείνει με τις παλιές υποδομές. Ταυτόχρονα, η κίνηση έχει αυξηθεί πάνω από 50%, καθώς στα νησιά μας, το 90% των επιβατών μετακινείται με τα πλοία και το 100% των φορτίων μεταφέρεται πάλι με τα πλοία.
Έχουμε να αντιμετωπίσουμε προβλήματα οργάνωσης των λιμένων με σύγχρονα αναπτυξιακά πρότυπα, και η αναμόρφωση του εθνικού λιμενικού συστήματος είναι μονόδρομος.
Υπάρχουν στα λιμάνια των νησιών μας επαρκώς εκπαιδευμένοι και καταρτισμένοι λιμενικοί σε θέσεις κλειδιά που διασφαλίζουν την ομαλή λειτουργία και την ασφάλεια των λιμανιών;
Ο κάθε μικρός φορέας διαχείρισης του λιμένα, που οι περισσότεροι στις Κυκλάδες είναι Δημοτικά Λιμενικά Ταμεία , δεν έχουν ανθρώπους για να μπορούν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα, δηλαδή δεν έχουν λιμενολόγους, ανθρώπους δηλαδή που έχουν σχέση με το λιμενικό σύστημα. Πως μπορεί για παράδειγμα ένας δικηγόρος ή ένας οικονομολόγος να κάνει λιμενική πολιτική;
Επομένως, η αναδιοργάνωση, ο ανασχεδιασμός του εθνικού λιμενικού συστήματος για να αντιμετωπίσουμε τις αδυναμίες μας είναι πλέον, όπως σας είπα, μονόδρομος, γιατί αλλιώς δεν θα εκσυγχρονίσουμε εύκολα τις υπάρχουσες λιμενικές υποδομές μας ούτε θα μπορέσουμε να τις αναβαθμίσουμε.
Όλοι έχουμε υπευθυνότητα στη διαχείριση ενός τέτοιου συστήματος, είτε λέγεται υπουργείο είτε λέγεται Φορέας Διαχείρισης είτε λέγεται Στρατηγική Ελέγχου- Λιμενικό Σώμα στην περιοχή, γιατί οφείλουμε να παρέχουμε υπηρεσίες στον Έλληνα και τον τουρίστα και ασφάλεια στα λιμάνια μας.
Ποιος έχει την ευθύνη για τα έργα κατασκευής των λιμανιών; Με δεδομένο το πρόσφατο περιστατικό στο λιμάνι της Άνδρου, όπου επιβάτες και πλήρωμα κινδύνευσαν να πέσουν στη θάλασσα και παρά τις ετήσιες εκθέσεις της Ένωσης Πλοιάρχων που καταγράφουν τα προβλήματα στα λιμάνια και προτείνουν βελτιώσεις, φαίνεται ότι δεν έχουν γίνει οι απαραίτητες αλλαγές. Ποια είναι η άποψή σας για την έλλειψη προόδου σε αυτόν τον τομέα και ποια μέτρα θεωρείτε ότι πρέπει να ληφθούν για την πρόληψη παρόμοιων περιστατικών στο μέλλον;
Όσο αφορά τις κατασκευές αποκλειστικός φορέας για τα θέματα αυτά είναι το Υπουργείο Ναυτιλίας, το οποίο έχει και την Επιτροπή Σχεδιασμού Ανάπτυξης Λιμένων και ταυτόχρονα ο Φορέας Διαχείρισης του Λιμένα.
Για παράδειγμα η Άνδρος έχει Δημοτικό Λιμενικό Ταμείο και αυτό πρέπει να εισηγείται τι προβλήματα υπάρχουν για να μπορέσουν να βρεθούν οι κατάλληλοι πόροι, έτσι ώστε να γίνει ανασχεδιασμός.
Αναφερθήκατε στον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι πλοίαρχοι μέσω μιας έκθεσης που στέλνουν κάθε χρόνο στο Υπουργείο. Οι πλοίαρχοι, οι καπεταναίοι, οι άνθρωποι που δουλεύουν στο λιμάνι, γνωρίζουν περισσότερο από τον καθένα όταν κινδυνεύει το πλοίο και μπορεί να έχουμε ένα ατύχημα από ένα επιβάτη ή από ένα όχημα. Στις ετήσιες αυτές εκθέσεις λοιπόν οι (ως άνω) ειδικοί καταγράφουν τα προβλήματα αλλά και τις ανάγκες για βελτιώσεις.
Οι λιμενικές υποδομές σε πολλά από τα νησιά μας είναι φτωχές με αποτέλεσμα να μην προστατεύονται τα πλοία από δύσκολες καιρικές συνθήκες.
Στα περισσότερα μικρά νησιά έχουμε προβλήτες, δεν έχουμε λιμάνια, όπως για παράδειγμα στην Άνδρο. Πρόκειται για ένα κρεπίδωμα, το οποίο εξυπηρετεί τις ανάγκες των πλοίων της ακτοπλοΐας.
Αυτά λοιπόν τα κρεπιδώματα θα πρέπει πρώτον να τα ενισχύσουμε, να τα αναβαθμίσουμε, αλλά θα πρέπει να γίνουν και άλλα έργα. Συγκεκριμένα στην Άνδρο, πολύ σωστά είπαν οι πλοίαρχοι, θα πρέπει να φτιαχτεί ένα μπαστούνι, ένας μώρος προστατευτικός για τον καιρό ώστε όταν πλαγιάζει το πλοίο, αγκυροβολεί και θέλει να δέσει με 9 μποφόρ να μπορεί να κατεβάσει με ασφάλεια τον καταπέλτη και να αποβιβάσει και να επιβιβάσει κόσμο και οχήματα .
Εάν ο πλοίαρχος κρίνει ότι υπάρχει θέμα ασφάλειας, δεν ρίξει τον καταπέλτη και φύγει, και έχει δικαίωμα να το κάνει, είναι αμέσως στο στόχαστρο ακόμα και των επιβατών που έφυγε το πλοίο και τους άφησε έξω και της εταιρίας και ψάχνουν όλοι να βρουν ποιος τελικά φταίει.
Ο πλοίαρχος έχει ευθύνη για την ασφάλεια του πληρώματος (SAFETY FIRST) και των επιβατών, καθώς και για την εκτίμηση κινδύνου (RISK ASSESSMENT) και δεν ανοίγει τον καταπέλτη με τόσο δυσμενείς καιρικές συνθήκες διότι είναι σαν να παίζει ρώσικη ρουλέτα.
Βέβαια τα θέματα ακτοπλοΐας έχουν να κάνουν και με το Συμβούλιο το Ακτοπλοϊκών Συγκοινωνιών το οποίο είναι 127 μελές όργανο, που εδρεύει στο Υπουργείο Ναυτιλίας και κανονίζει για τις γραμμές και τα πλοία που θα προσεγγίσουν τα λιμάνια είτε είναι άγονες, είτε είναι κανονικές γραμμές, γιατί στην προκειμένη περίπτωση το πλοίο που πήγαινε στην Άνδρο εκτελούσε άγονη γραμμή.
Ελέγχει παράλληλα, αν το λιμάνι είναι ασφαλές για να δέσει το συγκεκριμένο πλοίο , ελέγχει αν έχει δυνατότητες ένα πλοίο να δέσει σωστά εκεί και σύμφωνα με τα βυθίσματα του, ελέγχει κατά πόσο έχει τη δυνατότητα να μπορεί να εισέλθει ένα πλοίο και να εξέλθει ένα πλοίο με ασφάλεια.
Και βέβαια στο λιμάνι «κουμάντο» να το πω πολύ απλά, αστυνόμευση, μέτρα τάξης και κώδικα οδικής κυκλοφορίας, κάνει καθαρά το Λιμενικό Σώμα. Δεν αφήνει κανέναν να πλησιάζει σε καταπέλτη εάν δεν είναι σίγουρος, δεν αφήνει επιβάτη να κινείται αν υπάρχουν δύσκολες καιρικές συνθήκες και πρέπει να προστατεύει τον κόσμο σε συνεργασία με τον Φορέα Διαχείρισης.
