Ένα ζωντανό μουσείο χρειάζεται την στήριξη του δήμου Νάξου
40 μεταπτυχιακοί φοιτητές από τρία πανεπιστήμια (το Darmstadt της Γερμανίας , το Yasar της Σμύρνης στην Τουρκία και το Πάντειο) επισκέφθηκαν την ιστορία, την γειτονιά του Φασολά στο Φιλότι της Νάξου. Εκεί όπου πριν από την κατασκευή του επαρχιακού δρόμου Χώρας – Απειράνθου, το εμπορικό – βιοτεχνικό και το κέντρο κοινωνικών εκδηλώσεων του Φιλοτίου όπου λειτουργούσαν λιλιπούτειοι επαγγελματικοί χώροι, όπως μπακάλικα, καταστήματα υφασμάτων και ειδών προικός, φούρνος, ραφείο, τσαγκάρικο, σιδηρουργείο, ξυλουργείο, ελαιοτριβεία, ρακιντζό, καφενεία έζησαν και μυήθηκαν στον τρόπο που ζούσαν πριν από δυο αιώνες.
Του Λάμπρου Δεμερτζή
Η «γειτονιά των επαγγελματιών» του Φασολά δίνει μια πολύ καλή εικόνα του τρόπου οργάνωσης και λειτουργίας της οικονομίας ενός νησιώτικου χωριού κατά τον 19ο και το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, αλλά και των ανθρώπινων μεγεθών που είχαν οι χώροι δουλειάς. Ο Φασολάς έχασε την αίγλη του όταν όλα σχεδόν τα μαγαζιά μεταφέρθηκαν στον «Αμαξωτό» δρόμο. Το «ευτύχημα» είναι ότι τα πιο πολλά από τα παλιά μαγαζιά έμειναν σχεδόν ανέπαφα και σήμερα αποκαθίστανται και δημιουργείται ένας υπέροχος χώρος που παραπέμπει ευθέως στον 19ο αιώνα. Η γειτονιά του Φασολά πήρε το όνομά της από την ομώνυμη γειτονιά που βρίσκεται στον Κάμπο της Χίου, από την οποία ήλθε στο Φιλότι ένας Μικρός Πρόσφυγας που άκουγε στο όνομα Αντώνης Παγίδας.
Η προσπάθεια του Νίκου Μουστάκη
Τα τελευταία δέκα χρόνια γίνεται μια συστηματική προσπάθεια αποκατάστασης της παλιάς γειτονιάς του Φασολά που απετέλεσε, τους τελευταίους δύο αιώνες, το κέντρο των εμπορικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων του Χωριού. Την προσπάθεια αυτή, με κάποια μικρή οικονομική βοήθεια από τρίτους, έχει ξεκινήσει και προσπαθεί μέχρι σήμερα να ολοκληρώσει ο Νικόλας Μουστάκης. Είναι συνταξιούχος πρώην Ορκωτός Ελεγκτής. Όταν αποχώρησε από το επάγγελμα, διέθεσε σεβαστό μέρος της αποζημίωσης που έλαβε για να βοηθήσει τον γενέθλιο τόπο του να ευθυγραμμιστεί με τις οικονομικές και σύγχρονες απαιτήσεις της ατομικής και κοινωνικής ζωής, χωρίς να χαθούν ολοκληρωτικά :– ο παραδοσιακός τρόπος ζωής των κατοίκων – η παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Πρόσφατα με πρωτοβουλία του ίδιου ιδρύθηκε σωματείο με την επωνυμία «Σύλλογος Φίλων της Νάξου» και σκοπό την : α. ανάδειξη και συντήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, ιδιαίτερα δε των αρχιτεκτονικών στοιχείων που αφορούν σε κατοικίες, καταστήματα, δρόμους, μονοπάτια και λοιπούς δομημένους χώρους, β. συντήρηση των λαογραφικών παραδόσεων, γ. ανάδειξη του φυσικού κάλλους, δ. άνοδο του πνευματικού και πολιτιστικού επιπέδου των κατοίκων.
Ο δήμος υποσχέθηκε να μας βοηθήσει
«Οι φοιτητές που ασχολήθηκαν μετον Φασολά, ήθελαν να μάθουν αν οι θεσμικοί παράγοντες συμπαραστέκονται στην προσπάθεια και αν ο κόσμος, η τοπική κοινωνία εκτιμά υτή την προσπάθεια και τι κάνει για να εξασφαλιστεί η επιτυχία του, όπως επίσης αν είναι αποδεκτό σαν έργο όλη αυτή η προσπάθεια» αναφέρει ο Νίκος Μουστάκης στην εφημερίδα «Κυκλαδική». Το κόστος για την ολοκλήρωση του όλου έργου, αλλά και κάποιων συνοδών με αυτό έργων – όπως και για τη συντήρηση του – αναμένεται να καλυφθεί με : τις Συνδρομές των μελών του τις Χορηγίες των Φίλων την πραγματική επαναδραστηριοποίηση των καταστημάτων Κάποια από αυτά, όπως το Καφενείο και το Παντοπωλείο, αναμένεται να βοηθήσουν και τα υπόλοιπα να επιβιώσουν. Τα συνολικό απομένον κόστος αποκατάστασης των καταστημάτων και «του κύκλου του ψωμιού» ανέρχεται σε περίπου 140.000 ευρώ. Όσο για τον δήμο Νάξου; «Η τοπική κοινωνία μετά το πρώτο ξάφνιασμα, έχει καταλάβει τι σημαίνει για την διατήρηση της συλλογικής μνήμης των κατοίκων του χωριού για τα επαγγέλματα που αναπτύχθηκαν σε αυτή τη γειτονιά. Από την άλλη παρά τις υποσχέσεις του δήμου Νάξου, καμία δεν τηρήθηκε. Είχε πει ότι θα τα αναλάβει όλα, καθώς πληρώνουμε ενοίκια, εν τούτοις δεν έγινε κάτι. Εμείς όμως προσπαθούμε».
Ευτυχώς, οι σημερινοί Φιλοτίτες εξακολουθούν, και προπαντός, θέλουν να συνεχίσουν να ζουν – όσο αυτό είναι εφικτό – με τον τρόπο ζωής των προηγούμενων από αυτούς γενεών, οπότε μπορεί να πει κάποιος ότι οι σκοποί του σωματείου ανήκουν στη σφαίρα του εφικτού. Μέχρι σήμερα, στον Φασολά έχουν συντηρηθεί και αποκατασταθεί τα παρακάτω μαγαζιά : α. Σιδηρουργείο β. Ξυλουργείο γ. Ραφείο δ. Κουρείο, και ε. Παντοπωλείο Απομένει να αποκατασταθούν :το Τσαγκάρικο , ένα από τα Καφενεία, μια Παραδοσιακή Κατοικία, ένα Αλώνι – δύο Ανεμόμυλοι και ο Φούρνος. Το τελευταίο έργο συνίσταται σε μια αλυσίδα που θα λειτουργήσει κανονικά και ολοκληρωμένα για να φτάσει να παράγεται ψωμί από σιτάρι που θα καλλιεργείται, όπως παλιά, από κατοίκους του Φιλοτιού. Στην προσπάθεια εξεύρεσης των απαιτούμενων πόρων για την αποκατάσταση του Φασολά, αλλά και στη διασφάλιση της συνέχειας, αναμένεται να συμβάλει καθοριστικά το νεοϊδρυθέν Σωματείο, με την εμπλοκή όσο το δυνατόν περισσότερων κατοίκων και φίλων του νησιού που συμφωνούν με τους προαναφερόμενους στόχους και επιθυμούν να βοηθήσουν.
